Yünnan

Yünnan Eyaleti
Çince : 云南省 Yúnnán Shěng
Kısaltmalar: 滇 veya 云/雲  (pinyin: Diān veya Yún)
Adın kökeni	云 yún – Yunling Dağları 南 nán – güney "Yunling Dağları'nın Güneyi"
İdari birim türü	Eyalet
Başkenti (ve en büyük şehri)	Kunming
ÇKP Komitesi Sekreteri	Bai Enpei
Vali	Qin Guangrong
Yüzölçümü	394.100 km² (8.)
Nüfusu (2010)  - Nüfus yoğunluğu	45.966.239 (12.) 112 kişi/km2 (24.)
GSYİH (2010)  - kişi başına	CNY 722,1 milyar 106,6 milyar $ (24.) CNY 15.752 2.327 $ (30.)
İGE (2008)	0.710 (orta) (28.)
Başlıca etnik gruplar	Han Çinlisi: %67 Yi – %11 Bai – %3,6 Hani – %3,4 Zhuang – %2,7 Dai – %2,7 Miao – %2,5 Hui – %1,5 Tibetli – %0,3- De'ang(Ta'ang) - %0,19
İl düzeyi	16
İlçe düzeyi	129
Belde düzeyi†	1565
ISO 3166-2	CN-53
Resmî websitesi yn.gov.cn  (Çince)

Yünnan ya da Yunnan (Çince: 云南省, Yúnnán Shěng), Çin'de yönetim bölgesi. Kuzeybatıda Tibet, kuzeyde Sichuan, doğuda Guangxi Zhuang ve Guizhou, batıda Myanmar, güney ve güneydoğuda ise Laos ve Vietnam ile çevrilidir. Çin'in sekizinci büyük yönetim bölgesidir, merkezi Kunming'dir. Çin’in hem coğrafi hem de etnik bakımdan en çeşitli bölgesidir.^[1]

Tarih

Yuan (Moğol) Hanedanı (1206-1368) 1253'te Nanzhao Krallığı'nı yıkarak topraklarını Yünnan adıyla Çin İmparatorluğu'nun bir yönetim bölgesi haline getirdi. Ming Hanedanı döneminde (1368-1644) dışarıdan göçlerle nüfus bileşimini değiştirmeye ağırlık verildi ve bölge Çinli üst görevlileri temsil eden yerel önderlerce yönetildi. Bu politika merkezin denetimin sağlanmaya çalışıldığı Qing (Mançu) Hanedanı (1644-1911/12) ve Çin Cumhuriyeti (1912-49) döneminde de sürdürüldü. Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan (1949) sonra Yünnan öncelikli sanayi bölgeleri arasında yer aldı. 1960'ta imzalanan Çin-Birmanya antlaşmasıyla iki ülke arasındaki sınır anlaşmazlıkları çözüme bağlandı.

Coğrafya

Çin yönetim bölgelerinin en dağlık olanı Yünnan'ın en belirgin coğrafi özelliği bölgeyi boydan boya geçen yüksek Gaoligong Nu ve Yunling gibi dağ sıralarıdır. Bölgeyi iki kesime ayıran Ailao Dağlarının batısında kanyonlar, doğusunda ise platoluk bir alan yer alır.

Dağlar arasındaki derin vadilerden Nmai (Irrawady'nin kaynağı), Saluen ve Mekong nehirleri ile Kara Nehir akar. Kuzeydeki dağların vadi tabanlarından yüksekliği ortalama 1.200-1.500 m'dir. Kanyon kesiminin güneyindeki dağlar daha alçak, vadiler ise daha açıktır.

Orta ve güney Yünnan'ın bir platoya benzediği söylenebilir. Göllerin ve 56.000 km²'lik bir karstın bulunduğu birçok havza, eyaletin bu bölümündeki yüzey şekilleridir. Ailao Dağlarından Guizhou-Guangxi sınırına kadar uzanan platoluk alanın büyük bölümü pirinç ekimine ayrılmıştır. Plato yamaçlarındaki sekilerde meyve bahçeleri yer alır.

Bölgenin en belirgin özelliği her şeyden önce, yükseltiye bağımlı tropikal iklimdir. Ekvator'a yakın olan bu kesimde, düşük yükseltiye bağlı olarak yazlar serin, kışlar ılık geçer. Kanyon kesiminde ise vadi tabanlarında iklim aşırı sıcak ve nemlidir; 1.800-3.300 m arasındaki ılıman kuşaktan sonra, dağ doruklarında dondurucu rüzgarlar eser.

Çin’in başka hiçbir yerinde flora ve fauna bu kadar çeşitli olmadığı Yunnan’da, 15 bin çeşit bitki ve çiçek vardır.^[2]

Nüfus

Yünnan, Çin'in en çok "azınlık" yaşayan eyaletidir; Çin’de kabul edilmiş 56 etnik azınlık gruptan 25 tanesinin yaşadığı Yunnan, doğudan Han kültürünün, kuzeybatıdan Tibet etkilerinin ve Güneydoğu Asya’nın zengin kültür birikiminin bir araya gelip harmanlandığı görkemli bir mozaiktir.^[2] Çinlileşme burada geç bir tarihte başlamıştır; uzun süre boyun eğmeyen halklar 20. yy'ın başlarına kadar Pekin hükümetini epey sıkıntıya sokmuştur.

Yünnan halkı çok sayıda etnik ve dilsel grubu kapsar. Gerek kentsel alanlarda, gerekse kırsal kesimde nüfusun çoğunluğunu Hanlar oluşturur. Bu topluluk karşılıklı evlilikler yoluyla Han olmayan göçmenler ve Huylarla (Müslüman Çinliler) önemli ölçüde karışmıştır. Hanlarca özümlenmemiş irili ufaklı 80 kadar etnik topluluk da vardır. Bu topluluklar oldukça karmaşık bir dağılım gösterir. Kentsel alanlarda oturanların oranı ancak yüzde 10'u bulur.

Yörel idare birimleri

Yünnan eyaleti'nde 16 tane "otonom vilayet" ve "vilayet seviyeli şehir", 129 ilçe ve 1455 bucak tipi yorel idare birimi bulunmaktadir. Şu harita Yünnan eyaleti'nin otonom vilayet veya vilayet seviyeli şehir idare birimlerinin isimlerini, merkezlerini, tiplerini ve haritada yerlerini özetlemektedir:

|-

#	İsim	Hanzi	Hanyu Pinyin	İdare merkezi	İdare tipi
1	Kunming	昆明市	Kūnmíng Shì	Panlong ilçesi	Vilayet seviyeli şehir
2	Qujing	曲靖市	Qǔjìng Shì	Qilin ilçesi	Vilayet seviyeli şehir
3	Yuxi	玉溪市	Yùxī Shì	Hongta ilçesi	Vilayet seviyeli şehir
4	Baoshan	保山市	Bǎoshān Shì	Longyang ilçesi	Vilayet seviyeli şehir
5	Zhaotong	昭通市	Zhāotōng Shì	Zhaoyang ilçesi	Vilayet seviyeli şehir
6	Lijiang	丽江市	Lìjiāng Shì	Gucheng ilçesi	Vilayet seviyeli şehir
7	Pu'er	普洱市	Pu'er Shì	Simao ilçesi	Vilayet seviyeli şehir
8	Lincang	临沧市	Líncāng Shì	Linxiang ilçesi	Vilayet seviyeli şehir
9	Dehong Dai ve Jingpo Otonom Vilayeti	德宏傣族景颇族自治州	Déhóng Dǎizú Jǐngpōzú Zìzhìzhōu	Mang şehri	Otonom vilayet
10	Nujiang Lisu Otonom Vilayeti	怒江傈僳族自治州	Nùjiāng Lìsùzú Zìzhìzhōu	Lushui ilçesi	Otonom vilayet
11	Diqing, Tibet Otonom Vilayeti	迪庆藏族自治州	Díqìng Zàngzú Zìzhìzhōu	Shangri-La ilçesi	Otonom vilayet
12	Dali Bai Otonom Vilayeti	大理白族自治州	Dàlǐ Báizú Zìzhìzhōu	Dali şehri	Otonom vilayet
13	Chuxiong Yi Otonom Vilayeti	楚雄彝族自治州	Chǔxióng Yízú Zìzhìzhōu	Chuxiong şehri	Otonom vilayet
14	Honghe Hani ve Yi Otonom Vilayeti	红河哈尼族彝族自治州	Hónghé Hānízú Yízú Zìzhìzhōu	Mengzi şehri	Otonom vilayet
15	Wenshan Zhuang ve Miao Otonom Vilayeti	文山壮族苗族自治州	Wénshān Zhuàngzú Miáozú Zìzhìzhōu	Wenshan şehri	Otonom vilayet
16	[[Xishuangbanna Dai Otonom Vilayeti	西双版纳傣族自治州	Xīshuāngbǎnnà Dǎizú Zìzhìzhōu	Jinghong şehri	Otonom vilayet

Ekonomi

Yuanyang'da pirinç terasları.

Bölgenin başlıca tarım ürünleri pirincin yanı sıra bitki, buğday, arpa, tatlıpatates, soya ve yağlı tohumlardır. Ayrıca güneydoğuda şekerkamışı, güneyde de muz, hindistancevizi ve kahve üretilir. Birçok yörede ceviz, kestane, dut, şeftali ve hurma ağaçlarına rastlanır. Kanyon kesiminin zengin kerestelik ormanlarından bir miktar tongağacı yağı da elde edilir. Sanayi bitkileri arasında pamuk, kenevir ve tütün sayılabilir.

Madenciliğin ekonomiye katkısı tarımdan çok daha büyüktür. Dünyanın en büyük kalay yataklarından birinin bulunduğu bölgede ayrıca zengin bakır, jips, kükürt, florit, arsenik, şap ve asbest ile daha sınırlı düzeyde kömür, demir, antimon, tungsten, cıva, fosfor ve gümüş yatakları da vardır. Boksit yatakları alüminyum sanayisine hammadde sağlar. Dali'de mermer, Yanxing-Guangdong yöresinde ise tuz çıkarılır.

Bölgenin geleneksel imalat kuruluşlarında kağıt, şeker, deri, kenevir, yün iplik ve kilim üretilir. Kunming'deki dev sanayi bölgesinde demir-çelik ve bakır üretim tesisleri, kamyon, gübre, kimyasal madde, optik araçlar, dokuma ve gıda işleme sanayileri kuruludur.

Ulaşım

Fransız yapımı Yünnan Demiryolu, 1950'ye kadar bölgeye açılan modern tipteki tek ulaşım yoluydu. Bugün Kunming, demiryoluyla Guiyang'a ve daha da ötede Çongçing'e Guangşi'ye bağlanmıştır. Yünnan'ın kara ve demir yolu ağı çok gelişmiştir. Akarsuların büyük bölümü ulaşıma elverişsizdir. Kunming yurtiçi ve yurtdışı hava taşımacılığının merkezidir.

Kaynakça

1. Bulutların güneyindeki ülke
2. Çin'in Gerçek Zenginliği: Yunnan

Koordinatlar: 24°30′K 101°30′D / 24.5°K 101.5°D

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Yünnan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

• Yünnan Yönetimi resmi websitesi