Abdülkerim el-Cili
Abdülkerim el-Cîlî. 15. yüzyılda yaşamış, tasavvufun İbn Arabi okulundan sufi.
Hayatı
Kutbuddin Abdulkerim b. İbrahim b. Abdulkerim el-Cîlî (Gilanî, Geylanî ve Cilanî olarak da anılır), H. 767 yılında İran’ın Cilan kasabasında, bir başka rivayete göre de Bağdat yakınlarındaki Cîl kasabasında doğdu.
Yaklaşık 20 yaşlarında seyahate başlayan Cîlî, Hindistan’a gitmiş, oradan da Arap Yarımadası'na yönelmiştir. Eserlerinde “Şeyhim” diyerek saygıyla andığı sufi İsmail el-Ceberîtî ile Yemen’in Zebid şehrinde tanışmıştır. Ölüm tarihi ve yeri hakkında birkaç rivayet olmakla birlikte, Zebid şehrinde 826 veya 832 yılında olması güçlü olasılıktır. İslami ilimler yanında harf ilmi, felek ilmi, Yunan ilimleri ve coğrafyayı da iyi bildiğini eserlerinden anlamak mümkündür.
Eserleri
Cîlî’nin eserlerinin önemli bir kısmı günümüze ulaşmamıştır. Günümüze ulaşan eserlerinden bazıları şunlardır:
- el-İnsânü’l-Kâmil fi ma’rifeti’l-evahir ve’l-evail (Kısaca İnsan-ı Kâmil olarak da bilinir)
- el-Kehfü ve’r-rakim fi şerhi bismillahirrahmanirrahim,
- el-Kemâlâtü’l-lâhiyye fi’s-sıfâti’l-Muhammediyye,
- Şerhu müşkilâti’l-Futûhâti’l-Mekkiyye,
- Menâziru’l-lâhiyye,
- En-Namusu’l-A’zam ve’l-Kamusu’l-Akdem,
- Merâtibu’l-Vücûd
İnsân-ı Kâmil adlı eserinden
"Ma'rifetullah ta'biriyle şöhret alan "ilm-i billâh"da ve o ilimde insanın ebnâ-yı cinsine karşı fazîletinde derecesi, bu husûstaki ma'lûmâtıyla mütenâsibdir. İlham ve tevfik-ı ilahiye merbût olan maârif-i hakîkiyye, "harem-i emîn"dir. Nâs, bunun etrâfında mevâni' ve müşkilât ile hatve-endâz olur. Bu ilmin sahrâları galatât ve mezâlik-ı akdâm ile, denizleri mühlikât ile doludur. Bunun yolu ince kıldan daha ince ve keskin kılıcın yüzünden daha keskindir. Bu yolda sefer eden, maksadına vuslat-yâb olmak icin îcâb-ı müşkilât ile nâil-i vuslat olamamak da muhtemeldir.
İşte bu müşkilatı düşünerek tahkîkâtı bâhir, itkân ve tetkîkâtı zâhir bir kitâb te'lîf edip, bu yola sâlik olanlara, refîk-ı a'lâya vüsûl için refîk-ı refîk ve metâlibe tâlib olanlara şefîk-ı şefîk olmasını teemmül etmiş idim ve demiştim ki; sâlik bunun ucu bucağı olmayan sahrâlarında ve muzlim olan menâzilinde, o kitâbdaki maârifin ziyâsıyla tenevvür ederek, müşkilâtı ifhâm etsin.
Halbuki ben te'lîf ettiğim bu kitâbı, keşf-i sahîh üzerine te'sîs ettiğim gibi, mesâilini de haber-i sahîh ile te'yîd etmiştim."
Kaynak
- Abdülkerim el-Cîlî, İnsân-ı Kâmil, Mütercim Abdülaziz Mecdi Tolun, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998.
Eserler
- Universal Man 'Abd al-Karim Jili Extracts, translated with commentary by Titus Burckhardt. Translated from the French by Angela Culme-Seymour. Beshara Publications (April 1995)
