Isparta

Koordinatlar: 37°45′53″K 30°33′24″D / 37.76472°K 30.55667°D / 37.76472; 30.55667

Isparta
—  İlçe  —
Isparta'nın Türkiye'deki yeri
İlin siyasi haritası
Isparta'dan görünüm
Koordinatlar: 37°45′53″K 30°33′24″D / 37.76472°K 30.55667°D / 37.76472; 30.55667
Ülke Türkiye
İl Isparta
Coğrafi bölge Akdeniz Bölgesi
Yönetim
 - Belediye başkanı Yusuf Ziya Günaydın (MHP)
Yüzölçümü
 - Toplam 8.933 km2 (3.449,1 mi2)
Rakım 1.035 m (3.396 ft)
Nüfus (2015)[1]
 - Toplam 235,456
 - Kır 21,360
 - Şehir 214,096
Zaman dilimi UDAZD (+3)
Posta kodu 32000
İl alan kodu 0246
İl plaka kodu 32
İnternet sitesi: http://www.isparta.gov.tr

Isparta, Isparta ilinin merkez ilçesidir. 2014 yılı nüfus sayımına göre kent merkezinin nüfusu 207.266, merkez ilçeye bağlı belde ve köylerin nüfusu 21.464 olmak üzere Isparta şehri nüfusu 228.730'dur. Şehrin denizden yüksekliği (rakım) 1035 metredir. Şehir, yöreye özgü el dokuması halılarıyla ve gül yetiştiriciliğiyle tanınmaktadır. Isparta, nüfusu artan bir ildir. TÜİK'in yayınladığı 2014 Yılı ADNKS veri tabanına göre 228.730 olan merkez nüfusuyla Isparta; Akdeniz Bölgesi'nin en önemli kentlerinden biridir.

Tarihçe

Isparta ve çevresindeki yerleşim tarihi Paleolitik döneme kadar uzanmaktadır. Isparta'nın da önemli yerleşim merkezlerinden biri olduğu Pisidia bölgesine M.Ö. 2000’lerde Luvi ve Arzava toplulukları yerleşmiştir. Daha sonra bölgeye M.Ö. 1200'lerden itibaren Frigler, Lidyalılar, Persler ve Makedonyalılar egemen olmuştur. M.Ö. 323’te Büyük İskender’in ölümüyle beraber sırasıyla Seleukos, Bergama Krallığı ve sonrasında Roma hakimiyetine girmiştir. Roma İmparatorluğu döneminde önemli bir gelişme gösteren Isparta önemli bir piskoposluk ve ticaret merkezi oldu.[2] Roma İmparatorluğunun bölünmesiyle Doğu Roma ve sonrasında Bizans topraklarında bulunan bölge 1204 yılında Anadolu Selçuklu Devleti topraklarına katılmıştır. 1300 yılında Hamitoğulları Beyliği ve 1391 yılından sonra da Osmanlı topraklarına katılmıştır. II. Murad döneminde kesin olarak Osmanlı egemenliğine girmiştir. 16. yüzyılda güneybatı Anadolu’daki önemli pazarlardan biri olmuştur.

İlk Yunan muhacirleri Anadolu'ya çıktıkları zaman buranın güzelliğini işitmişler ve Isparta anlamına olarak (İs-Barid) demişler. Bu kelime zamanla (Sparta - Isparta) şeklini almıştır.

Tarih Öncesi Dönemlerde Isparta

Yörenin yerleşme tarihi, paleolitik dönemle başlamaktadır. 1944 yılında Şevket Aziz Kansu döneminde yapılan incelemeler sonucunda Bozanönü Ovası'nın ortasında bulunan Kapıini Mağarası, üst paleolitik eserleri vermektedir. Keçiborlu’nun Gümüşgün (Baladız) yakınlarında Prof. Louis’in yaptığı kazılarda, Mezolitik çağına ait “Mikrolit” adı verilen çakmaktaşlarına rastlanmıştır.

Tarih öncesi çağın üçüncü dönemi, neolitik devri olmuştur. Bu devre ait Yeniköy (Ş. Karaağaç) Höyüğü'ndeki buluntular bunu doğrulamaktadır. Toprak Tol Höyüğü ve Köşktepe’de rastlanan küp mezarlar ile ele geçen başka buluntular, Isparta’daki yerleşimin Kalkolitik dönemde de var olduğunu göstermektedir. Kalkolitik dönem sonrası Tunç Kültürleri, Pisidia ovasında oldukça yaygın bir biçimde gözlenebilir.

Coğrafya

Coğrafî Konum

Isparta şehir merkezi; Akdeniz Bölgesi'nin kuzeyinde, Antalya Bölümü, Göller Bölgesi'nde yer alır. Doğusunda Eğirdir, kuzeyinde Atabey ve Gönen ilçeleri, batısında Burdur İli bulunmaktadır. Merkez ilçeye en yakın ilçe, 22 kilometre ile Atabey'dir. Merkez ilçe Isparta; ilin dokuz ilçesi ile komşu değildir. Merkez ilçeye en uzak olan ilçe ise 175 kilometre ile Yenişarbademli'dir.Isparta ilinin en çok nüfusa sahip ilçesi(merkezden sonra) Yalvaç'tır.

İklim ve bitki örtüsü

Akdeniz iklimi ile karasal iklim arasında bir geçiş iklimine sahiptir. Kışları serin ve yağışlı yazları ise sıcak ve kurak geçmektedir.[3] Çevresindeki göllerin iklim üzerinde önemli etkisi vardır. Yağışların büyük bir bölümü kış ve ilkbahar aylarında düşmektedir. Yıl içinde en çok yağış Aralık ve Ocak aylarında yaşanmaktadır. Aylık yağış miktarları Ağustos ayına kadar düzenli olarak düşmekte ve Temmuz, Ağustos aylarında en kurak dönemine ulaşmaktadır. Eylül'den itibaren yağış miktarı tekrar artmaya başlamaktadır.[4] Bitki örtüsü bozkırdır. Isparta'nın Akdeniz iklimini yaşayamamasının nedenlerinden biri ise Toros Dağları'nın arkasında kalmasıdır.

Ortalama Veriler
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Arl
Ort.En Yüksek °C 6.5 7.6 11.7 16.4 21.8 26.6 30.3 30.3 26.6 20.7 13.4 7.7
Ort.En Düşük °C -2.2 -1.8 0.4 4.4 8.1 11.8 14.9 14.3 10.0 6.0 1.7 -0.9
Ort. Güneşlenme Süresi (saat) 3.8 4.9 6.1 6.9 8.7 11.0 11.8 11.3 9.8 7.3 5.2 3.3
Ortalama Yağışlı Gün Sayısı 12.0 10.6 10.7 11.4 10.4 6.2 4.0 2.9 3.5 6.2 8.3 12.4
Kaynak: meteor.gov.tr
Isparta Panoramik.

Ekonomi

Gül ve Gül Ürünleri

Dünya'nın en kaliteli güllerinin yetiştiği Isparta toprakları, Dünya Gül Yağı Üretimi'nin yaklaşık % 65’lik kısmını karşılayarak sektöründe dünyada birinci sırada yer almaktadır.

Sanayi

Türkiye'nin en büyük çimento fabrikalarından biri olan Göltaş Çimento şehrin girişinde bulunmaktadır. Şehirde Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi, Isparta Deri Organize Sanayi Bölgesi, Yalvaç Organize Sanayi Bölgesi ve iki adet Sanayi Sitesi bulunmaktadır. Süleyman Demirel Organize Sanayi Bölgesi; şehir merkezine 26, Isparta Havalimanı'na 4 kilometre uzaklıktadır.

Altyapı

Sağlık

Şehirdeki ilk yataklı tedavi kurumu olan Gureba Hastanesi; 1900 yılında halkın bağışlarıyla kurulmuş ancak 1914 yılındaki depremle kullanılamaz hale gelmiştir. 1915 yılında yeni hastanenin inşaatına başlanmasına rağmen I. Dünya Savaşı sebebiyle çalışmalar gecikerek 1922 yılında sona ermiştir. 30 yataklı bu hastane; cumhuriyetin ilanından sonra yapılan çalışmalarla 50 yatak sayısına ulaşmış ve Verem Hastanesi adını almıştır. Bu bina yıkılmış, günümüze ulaşmamıştır. 1945 yılında üç katlı Devlet Hastanesi'nin inşaatına başlanmış ve 1946 yılında tamamlanarak hizmete açılmıştır. Taş bina olarak adlandırılan bu bina, daha sonra yapılan ilavelerle Süleyman Demirel Üniversitesi'ne bağlı olarak kullanılmıştır.

Şehirde Devlet Hastaneleri'nin yanı sıra Süleyman Demirel Üniversitesi'ne bağlı dört hastane bulunmaktadır:

Ulaşım

Isparta merkez ilçesine karayolu ile çevresindeki Antalya ve Afyon ve Konya illeri üzerinden ulaşılabilir. yolu ile Antalya'dan, ve yollarıyla kuzey yönünden, Isparta-Eğirdir arasındaki yoluyla da Konya yönünden şehir merkezine ulaşılabilir. Isparta Süleyman Demirel Havalimanı havayolu ile ulaşım sağlamaktadır. Türk Hava Yolları İstanbul - Isparta arası karşılıklı haftada 6 sefer düzenlemektedir.

İdarî yönetim

Merkez ilçedeki, 44 mahalle ve 3 belde kasabası doğrudan Isparta'ya bağlı yerleşim birimleridir.[5]

  • Akkent
  • Anadolu
  • Ayazmana
  • Bağlar
  • Batıkent
  • Bahçelievler
  • Binbirevler
  • Çelebiler
  • Çünür
  • Davraz
  • Dere
  • Doğancı
  • Emre
  • Fatih
  • Gazikemal
  • Gülcü
  • Gülevler
  • Gülistan
  • Halıkent
  • Halifesultan
  • Hızırbey
  • Hisar
  • Işıkkent
  • İskender
  • İstiklal
  • Karaağaç
  • Kepeci
  • Keçeci
  • Kurtuluş
  • Kutlubey
  • Mehmet Tönge
  • Modernevler
  • Muzaffer Türkeş
  • Pirimehmet
  • Sanayi
  • Sermet
  • Sidre
  • Sülübey
  • Turan
  • Vatan
  • Yayla
  • Yedişehitler
  • Yenice
  • Zafer
Gülcü Mahallesi
Gülcü Mahallesi
Gülcü Mahallesi
Müftüzade İsmail Efendi'nin mezarı

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Elhacıvaz, Hacıvaz (1591'de Hacı Ayvaz) gibi isimlerle anılan mahallenin adı 1935'de Gülcü Mahallesi olmuştur. Ününü, Isparta'nın en eski yerleşim yerlerinden biri olmasından çok, Isparta'da Isparta gülü'nün (Rosa Damacena) ilk yetiştirildiği yer olmasına borçludur. Müftüzade İsmail Efendi'nin 1888'de Bulgaristan'ın Kızanlık veya Kazanlık (Bulgarca: Kazanlık / Казанлък) şehrinden getirdiği gülleri Gülcü Mahallesi'ndeki arazisine dikmesiyle Isparta'da gülcülük başlamıştır.
Isparta; hâlâ Türkiye gülyağı üretiminin %80'ini karşılıyor durumda olsa da günümüzde Gülcü Mahallesi'nin gülcülükle bir ilgisi kalmamış durumdadır.

Merkeze Bağlı Beldeler

Isparta (10.000 metre yükseklikten görünüşü)

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[6] 64.730 42.901 21.829
1970[7] 75.166 50.905 24.261
1975[8] 86.043 62.870 23.173
1980[9] 109.972 86.475 23.497
1985[10] 127.898 101.215 26.683
1990[11] 133.061 112.117 20.944
2000[12] 170.713 148.496 22.217
2007[13] 206.186 184.735 21.451
2008[14] 197.169 175.815 21.354
2009[15] 211.614 190.084 21.530
2010[16] 244.045 222.556 21.489
2011[17] 213.511 192.093 21.418
2012[18] 219.904 198.385 21.519
2013[19] 223.430 201.873 21.557
2014[20] 228.730 207.266 21.464
2015[21] 235.456 214.096 21.360

Eğitim

Isparta'da Cumhuriyetin kurulduğu 1923'ten 1940'lara kadar biri şehir merkezinde diğeri Yalvaç ilçesinde olmak üzere iki ortaokul eğitim hizmeti sağlamıştır. 1940 yılında Gönen Köy Enstitüsü kurulmuş ve buradan mezun olan öğretmenler şehirdeki eğitim faaliyetlerine katkı sağlamışlardır. 1950 yılında ilk lise açılmış, 1960 yılına kadar lise sayısı dokuza ulaşmıştır.[22] 1969 yılında "Isparta Eğitim Enstitüsü" kurulmuştur.

21 şubat 1976’ tarihinde açılan "Isparta Devlet Mimarlik ve Mühendislik Akademisi" şehirdeki ilk yükseköğretim birimidir.[23] Ayrıca aynı yıl "Meslek yüksekokulu" açılmıştır. 1992 yılında Süleyman Demirel Üniversitesi kurulmuştur. Üniversite bünyesinde yer alan "Göller Bölgesi Teknokenti" bölge sanayisine destek olmaktadır.

Burdur Gölü, Isparta şehir merkezinin, 337 km'den NASA görüntüsü

Kardeş şehirler

Kaynakça

  1. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCyufdp. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  2. ↑ Dönüşüm sürecinin tarihi kent merkezleri üzerine etkileri:Isparta örneğinde bir inceleme, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 27(2): 185-199 (2011), Sıdıka Çetin
  3. ↑ "Isparta Ekolojik Koşullarında Bazı Tritikale Hat/Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurlarının Belirlenmesi". Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 20 Temmuz 2007. http://www.akdeniz.edu.tr/ziraat/zfd/article/20_2-04.pdf. Erişim tarihi: 22 Nisan 2010.
  4. ↑ "Yıllık Toplam Yağış Verileri, Isparta". Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140413033459/http://www.meteor.gov.tr/veridegerlendirme/yillik-toplam-yagis-verileri.aspx?m=ISPARTA. Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
  5. ↑ "Isparta Valiliği, Merkez İlçe". 29 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20070629060205/http://www.isparta.gov.tr:80/index3.php?goster=2&b1=11&b2=3&b3=116. Erişim tarihi: 21 Nisan 2010.
  6. ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BspmDF1W. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtnL65Og. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btpvhd30. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtubsZfJ. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtwfVGNJ. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyIcY77. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0Q6KKJ. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu1wZFeb. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3la5bx. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCz6fuh. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuFZKMFD. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGsyecc. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  18. ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxikaza. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  19. ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUtzAMs. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  20. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCyufdp. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  21. ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  22. ↑ "Isparta Valiliği, Cumhuriyet Döneminde Isparta'da Milli Eğitim". 17 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20070817111546/http://www.isparta.gov.tr:80/index3.php?b1=3&b2=2. Erişim tarihi: 21 Nisan 2010.
  23. ↑ "Süleyman Demirel Üniversitesi. Tanıtım ve tarihçe". 8 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120208191104/http://w3.sdu.edu.tr:80/sdu.aspx?dosya=sdu_tarihce. Erişim tarihi: 21 Nisan 2010.

Dış bağlantılar

Isparta merkez belde ve köyleri
Beldeler
Köyler
  • Aliköyü
  • Bozanönü
  • Büyük Hacılar
  • Çobanisa
  • Çukurköy
  • Darıderesi
  • Darıören
  • Deregümü
  • Direkli
  • Gelincik
  • Güneyce
  • Harmanören
  • Kadılar
  • Kayı
  • Kışla
  • Küçük Gökçeli
  • Küçük Hacılar
  • Küçük Kışla
  • Yakaören
  • Yazısöğüt
  • Yuvalı
Isparta'nın ilçeleri
İl merkezi
Bağlı ilçeler
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/24/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.