Ayşe Sultan (I. Ahmed'in kızı)

Ayşe Sultan
عائشة سلطان
Eş(leri) Gümülcineli Nasuh Paşa
Karakaş Mehmed Paşa
Müezzinzade Filibeli Hafız Ahmet Paşa
Murtaza Paşa
Celep Ahmed Paşa
Voynuk Ahmet Paşa
İbşir Mustafa Paşa
Ermeni Süley­man Paşa
Çocukları Mustafa Bey
Hanedan Osmanlı Hanedanı
Babası I. Ahmet
Annesi Kösem Sultan
Doğum 1605
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 1657
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Defin I. Ahmed'in Türbesi, Sultanahmet Meydanı, İstanbul
Dini İslam

Ayşe Sultan (Osmanlı Türkçesi: عائشة سلطان‎ d.1605, İstanbul - 1657), I.Ahmet'in ve Kösem Sultan'ın kızıdır. I. Mustafa'nın yeğenı, Genç Osman'ın üvey kardeşi, IV. Murad ile I. ibrahim'in ablası ve Avci Mehmed'in halasıdır.

Hayatı

1605-1614

Babasi Osmanli Padisahi I. Ahmed.

1605 yılında I. Ahmet ve Kösem Sultan'ın ilk kiz çocuğu olarak doğdu ve bu hanım sultan, ilk nikâhı sadrazam Nasuh Paşa ile edildığında 6 yaşında idi, bir yıl sonra, da düğünleri yapıldı. Ancak bunun, zifafsız izdivaç olduğunu söyleme­ye gerek yoktur. Ayşe Sultan, Nasuh Paşa'nın sarayına nakledilmiş; fakat zifaf, saray âdeti mucibince çocuğun bulûğa ermesine talik olunmuştu. Nasuh Paşa, zeki, muktedir ve devrin kapısı en zengin vezirlerindendi. Daha Kuyucu Murad Paşa'nın sadareti zamanında, saraya bir mektup göndererek, eğer mührü hümayun kendisine tevdi edilirse Padişaha kırk bin altın takdim edeceğini bildirmişti. Padişah, bu mektubu derhal Murad Paşa'ya yolladı. Murad Paşa da nadir bir pişkinlikle Nasuh paşayı çağırtarak teklif ettiği parayı derhal tahsil eylemişti. Bu hâdiseden dolayı Padişah Birinci Ahmed, Nasuh Paşa hakkında hiç bir kötü düşünceye kapılmamış olmalı ki, Murad Paşa ölür ölmez onu sadarete getirdi. Arkasından Ayşe Sultan izdivacıyla taltif etti. Fakat, Padişahların aşırı iltifatları daima tehlikeli olmuştur. Nasuh Paşa'nın ikbali de ancak üç yıl sürdü. 18 Ekim 1614 günü, idam hükmünü infaza giden Bostancıbaşı, Sadrazamı Küçük Ayşe Sultan'la bir odada bulmuştu. Küçük Ayşe Sultan'ı kaldırıp pencerenin içine oturttular ve gözü önünde paşayı boğdular. Gerçi, Hazine gibi Ayşe Sultan da Rüstem Paşa'dan sonra Osmanlı tarihinin en zengin vezirlerinden sayılan Nasuh Paşa'nın bir kısım servetine tevarüs etmiş,fakat gözü önünde işlenen bu cinayet, hayatı için fena bir başlangıç olmuştu.[1]

1614-1632

İkinici izdivacı 1615'da Karakaş Mehmed Paşa'yla oldu. Aradan birkaç yıl geçti. Bu müddet zarfında Babasi I. Ahmed yirmi sekiz yaşında vefat etmiş, zihnen mâlûl olan amcasi I. Mustafa birkaç ay Osmanlı tahtını işgal eyledikten sonra yerini, Ayşe Sultanın kardeşlerinden II. Osman'a bırakmak mecburiyetinde kalmıştı. Ayşe Sultan artık hakiki izdivaç çağına girmiş bulunuyordu. Karakaş Mehmed Paşa 1621'de Hotin savaş'ında şehid düşdü nihayetlendiğinin akabinde, 1622 de II. Osman’ın iradesiyle Hafız Ahmed Paşa namzet gösterildi.[2] Filibeli bir müezzinin oğlu olan Ha­fız Ahmed Paşa'yı Hafız Paşa tokadı denen ve diğer adı Os­manlı tokadı olanın mucidi olarak saymak kabildir. Müştereken, Van Hafız Paşa'nın Birinci Sadaretinden azlini müteakip, IV. Murad'ın davetiyle 1627 Martında İstanbul'a geldiğini ve damatlık şerefine nail olduğunu kaydederler. 1625'de Hafiz Ahmet Paşa'yla ile üçünçü evliliğini yaptı. Hafız Ahmet Paşa, Bağdat sefer'inde uğradığı muvaffakiyetsizliğe rağmen, Ayse Sultan'ın genç kardeşi IV. Murad ve Validesi Kösem Sultan tarafından himaye ediliyordu, halbuki 1631'de ikinci defa Sadarete getirildi. 9. Şubat. 1632 de vukua gelen İstanbul’da Kapıkulu askerlerinin çıkardığı bir ayaklanmada kendini kahramanca müdafaa ederek şehit düştü. Yerine kardeşi Gevherhan Sultan'la evli olan Topal Recep Paşa Veziriazam oldu.

1632-1644

Kardesi Sultan IV. Murad Han.

Kadınlar, gerçi siyasetten uzak yaşıyorlardı. Fakat devir, hanedana mensup bir kadının hayatını dahi devamlı surette tesiri altında bulunduracak kadar oynak ve Ayşe Sultan, o çocukluk hatırasından karşılaştığı bu ilk felâket için, resmî bir matem bile tutmaya vakit bulmadan hemen bir ay zarfında evlenmeye mecbur tutuldu. Bu sefer zamanın güvenilir vezirlerinden Diyarbekir Beylerbeyi Murtaza Paşa, damatlık şerefine lâyık görülmüştü. Biraz evvel devri tavsif maksadıyla seçtiğim kelimelerdeki isabeti göstermek için, bu izdivacın daha mukaddemasında tertip edilen bir sahneyi zikretmek kâfidir. Sarayın âdeti mucibince, damatlık şerefine layık görülen vezirler Saraya yüksek hediyeler peşkeş çektikleri gibi, Sultanlar da müstakbel kocalarına kıymetli hediyelerle süslenmiş bohçalar gönderirlerdi. İşte Ayşe Sultan'ın da Murtaza Paşa'ya gönderdiği bohça, ayni zamanda bir şakinin izalesine vesile olmuştur. Şöyle ki, devrin meşhur zorbalarından Feridun'u bir münasip şekilde idam etmek isterler. Bu maksatla Murtaza Paşa'ya hazırlanan bohçanın Diyarbekir'e götürülmesi vazifesini Feridun'a verirler. Bohçanın içine, mâhudun derhal izalesini bildiren bir hattı hümayun koyarlar. Murtaza Paşa bohçayı alır almaz, Feridun'u idam eder. Devir gaileli, Murtaza Paşa da hastalıklı bir zatdı. Ancak 1635 de İstanbul'a gelmesine müsaade edilerek zifafları yapıldı. Ayşe Sultan bu izdivaçtan memnun olmamış, 1635 tarihli bir Venedik raporuna göre, böyle alil bir kocaya verilmesinden dolayı, kız kardeşlerinden birine şikâyette bulunmuştu. Murtaza Paşa 1636 Revan Harbinde yaralanarak şehid oldu. Bununda arkasından 1639'da beşinçi damadın Halep ve Şam valiliklerinde bulunmuş olan Celep Ahmed Paşa oldu.

Sultan I. Ibrahim Han.

Bir yıl sonra kardeşi IV. Murad vefat etti ve yerine en küçük erkek kardeşi olan I. Ibrahim Osmanlı padişahı oldu. O zaman Osmanlı Hanedan bir krize ulaşdi çünkü Ibrahim Hanedan'ın tek erkek'di ve böylece Kösem Sultan heryeren kiz aradi, genelde bu iş padişahlarin kiz kardeşlerine düşer, Kösem Sultan'ın kızları Ayşe Sultan ile diğerlerle cariyeler ararlar. Celep Ahmed Paşa'nın, 1642 tarihınde Şamda ikinci defa valiliği esnasında bir zengini malına tamah ederek öldürttüğü duyulmuş ve vazifesinden geri çağırılarak İstanbul'da hapis ve malı müsadere edilmiştir. Bir yıl sonra Kubbealtı Vezirliğine tayin olunmuşsa da 1644 Kasım ayinda ölmüştür.

1644-1651

Otuz yıl içinde beşinçi defa dul kalmış olan Ayşe Sultan, 1645 Mart'ında, Adana Valiliğinden vezirliğe yükseltilen Hezargırat'lı Voynuk Ahmed Paşaya nikâh edildi. I. Ibrahim son hasekisi Hüma Şah Sultan'la evlendiğinden sonra I. Ibrahim Ayşe Sultan'ın, kiz kardeşleri Fatma Sultan ve Gevherhan Sultan'ın ile yeğeni İsmihan Kaya Sultan'ın müccevlerine el koydu ve unlara ağir ittiraflar atti.[3] Voynuk Ahmed Paşa Ayşe Sultan'la olan izdivaç sayesinde terakki ederek 1648 de Kaptan-ı derya oldu bir fırtınalı günde donanmayı Karadeniz'den İstanbul’a getirirken Dolmabahçe önünde kadırga kaybetmesine rağmen vazifesinden ipka edildi. 1649 yılında Girit’e gönderildi. Suda kalesini kuşatılırken düşmanın attığı bir topun yakınına isabeti sonucu şehit düştü. Ayşe Sultan böylece en çok sevdiği söylenilen eşi Voynuk Ahmet Paşa’yı da kaybetti ve bir kez daha dul kaldı. Aradan yıllar geçmiş kardeş I. Ibrahim tahttan indirildi, boğduruldu ve yerine yeğeni IV. Mehmed geçti. Annesi Kösem Sultan Turhan Sultan'ın genç olmasi için yineden Saltanat Naipliği elinde aldi. Böylece iki Valide Sultan arasinda bir rekabet ortaya çikar, sonunda Kösem Sultan bir geçe boğduruldu.

1651-1657

Ayşe Sultan, altinci eşinin ölümünden beş ya da altı sene sonra yinden evlendirildi. Meşhur İpşir Mustafa Paşa'yı İstanbul'a getirtmek, cezalandırmak için kendisine sadaret verilmiş ve Ayse Sultan nikâh edilmiştir. Fakat Sadrazam olan Ipşır Paşa, birçok emsalleri gibi başına gelecek felaketi sezdiğinden İstanbul'a gelişini mütemadiyen geciktirmektedir. Teminat vermek, gönlünü almak için gönderilen memurlar arasında Ayşe Sultan'ın Başağası Mercan da vardır. Nihayet yavaş, yavaş döner. Üsküdar’da kendini karşılayan devlet erkânıyla birlikte, Ayşe Sultan'ın oturduğu Nasuh Paşa Saray'ına iner ve şerefine Sultan tarafından muhteşem bir ziyafet verilir. 28. Şubat 1655 Pazar akşamı zifaf yapılır. Artık gençlik yıllarını geride bırakmış olan Ayşe Sultan'ın bu izdivacı eski hatıralarından çok daha kısa sürmüş ve İpşir Paşa'nın 1655'de kellesi gitdi. Ayşe Sultan hanımın son kocası Sadrazam makamı taşıyan Ermeni Süleyman Paşa ile 1656'da yapılan izdivaç da pek uzun sürmedi. Süleyman Paşa Ayşe Sultan'ın ölümden sonra otuz yıl daha yaşamışdır ve 1687'da vefat etti.

Vefâtı

Süleyman Paşa'yla evlendiğinden yaklaşık bir yıl sonra Ayşe Sultan IV. Mehmed hükümliği sirasinda 1657'de vefat etdi ve Sultanahmet Meydanı'nki Babası I. Ahmed'in türbesine defnolundu, İstanbul, Okçubaşı'nda bir sebili vardır.[4]

Çocukları

Üçünçü eşi Hafiz Ahmed Paşa'dan iki çocukları olmuş ve bundan Mustafa Bey kitabeli bir çocuk mezarı mevcuttur.[1]

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

  1. 1 2 Altı Vezirle Evlenen bir Sultan. "Ayşe Sultan". 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121122055136/http://dusunmekvepaylasmak.blogspot.com/2011/08/alt-vezirle-evlenen-bir-sultanayse.html.
  2. ↑ Ravzat ul-ebrar s. 565 de, Naima, c. II, s. 402 de, Fezleke s. 94 de
  3. ↑ Leslie P. Peirce (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press. s. 106–107. ISBN 978-0-195-08677-5. http://books.google.com/books?id=L6-VRgVzRcUC.
  4. ↑ I. Ahmed'in kizi. "Ayse Sultan". 19 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140919070003/http://www.nuveforum.net/1183-terimler-sozlugu-a/239461-ayse-sultan-ahmet-i-kizi/.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 11/17/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.