Türkiye cumhurbaşkanı

Türkiye Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı

Cumhurbaşkanlığı arması

Cumhurbaşkanlığı forsu
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
Görevdeki
Recep Tayyip Erdoğan
28 Ağustos 2014'ten beri
Birim Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
Resmi ikamet Çankaya Köşkü
(1923-2014)
Cumhurbaşkanlığı Külliyesi
(2014-günümüz)
Atadığı
Görev süresi Beş yıl (en fazla 2 dönem)
Açılışı yapan Mustafa Kemal Atatürk
Oluşum 29 Ekim 1923
Vekil TBMM Başkanı
Websitesi tccb.gov.tr
Türkiye Cumhuriyeti
Bu makale serisinin bir parçasıdır:
Türkiye
devlet yapısı

Portal icon Siyaset portali
Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı makamında

Türkiye Cumhurbaşkanı, Türkiye Cumhuriyeti devletinin başıdır. Bu vasıfla Türkiye Cumhuriyeti'nin ve Türk halkının birliğini temsil eden cumhurbaşkanı; Anayasa'nın uygulanmasını ve devlet kurumlarının uyum içinde çalışmasını gözetir.[1] Cumhurbaşkanlığı, Anayasa'nın 101. ila 107. maddelerinde düzenlenmiştir.

Cumhurbaşkanlığı makamı, 29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilanıyla kurulmuştur. Aynı gün yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa oybirliğiyle ilk reisicumhur seçilmiştir. Bu tarihten 29 Ağustos 2007'ye kadar, Kenan Evren dışındaki tüm cumhurbaşkanları Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilmiştir. 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından Devlet Başkanı ve Milli Güvenlik Konseyi Başkanı sıfatlarıyla ülkeyi yönetmekte olan Evren, 1982 Anayasası'nın birinci geçici maddesi gereği Anaysa'nın halkoylamasıyla kabul edildiği 7 Kasım 1982 tarihinde Cumhurbaşkanı sıfatını kazanmıştır. 2007 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanın genel oyla seçilmesine karar verilmiş;[2] bu değişikliğin ardından yapılan 10 Ağustos 2014 tarihli ilk seçimlerde Recep Tayyip Erdoğan halk tarafından cumhurbaşkanı seçilmiştir.[3] Erdoğan, 28 Ağustos 2014 tarihinden beri 12. Cumhurbaşkanı olarak görevini sürdürmektedir.

Cumhurbaşkanı, ayrıca Türkiye Büyük Millet Meclisi adına, Meclisin manevi varlığının ayrılmaz bir parçası olan Başkomutanlığı temsil etmektedir. Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığı görevi; savaş halinde, Cumhurbaşkanı adına, Genelkurmay Başkanı tarafından yerine getirilir. Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca atanan Genelkurmay Başkanı, barış zamanında da Silahlı Kuvvetlerin komutanlığını yürütür.[1]

29 Ekim 2014 tarihi itibarıyla Çankaya Köşkü'nden taşınan Cumhurbaşkanlığının mevcut yerleşkesi, Atatürk Orman Çiftliğinde bulunan Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'dir.

Nitelikleri

Cumhurbaşkanının nitelikleri Anayasa'nın 101. maddesinde düzenlenmiştir. Bu nitelikler şunlardır:

Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.[1]

Görev süresi

Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır ve bir kişi en fazla iki kez seçilebilir. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin, varsa siyasi partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.[1]

Seçim

Cumhurbaşkanının seçimi Anayasa'nın 102. maddesinde düzenlenmiştir. Seçim, mevcut cumhurbaşkanının görev süresi dolmadan önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halindeyse boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

Yeni cumhurbaşkanı göreve başlayana kadar, görev süresi dolan cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.[1]

Ant içmesi

Anayasanın 103. maddesine göre cumhurbaşkanı, görevine başlarken Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde aşağıdaki şekilde ant içer:[1]

“ Cumhurbaşkanı sıfatıyla, Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve Milletin bölünmez bütünlüğünü, Milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma, anayasaya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılaplarına ve laik cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma, milletin huzur ve refahı, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyetinin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine and içerim. „

Görev ve Yetkileri

Cumhurbaşkanın görev ve yetkileri Anayasa'nın 104. maddesinde düzenlenmiştir.

Yasamaya ilişkin görev ve yetkileri

Yürütmeye ilişkin görev ve yetkileri

Yargıya ilişkin görev ve yetkileri

Diğer görev ve yetkileri

Cumhurbaşkanı, bunlardan başka Anayasa'da ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.[1]

Sorumluluk ve sorumsuzluk hali

Cumhurbaşkanı'nın sorumluluk ve sorumsuzluk halleri anayasanın 105. maddesinde düzenlenmiştir.

Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer yasalarda başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır. Bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur. Cumhurbaşkanının tek başına imzaladığı kararlar ve verdiği emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil hiçbir yargı mercilerine başvurulamaz.

Cumhurbaşkanı, ancak vatana ihanetten dolayı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte birinin önerisi üzerine ve üye tam sayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlandırılarak Yüce Divan'a sevk edilebilir.[1]

Daha fazla bilgi: Cumhurbaşkanı'nın Yüce Divan'a sevki

Cumhurbaşkanı'na Vekillik Etme

Cumhurbaşkanı'na vekalet etme Anayasa'nın 106. maddesinde düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı'nın hastalık ve yurt dışına çıkma gibi nedenlerle geçici olarak görevinden ayrılması durumlarında, görevine dönmesine kadar; ölüm, çekilme ya da başka bir nedenle Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda da yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Cumhurbaşkanlığı'na vekillik eder ve Cumhurbaşkanı'na ilişkin yetkileri kullanır.[1]

Cumhurbaşkanlığı forsu ve arması

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı arması

Cumhurbaşkanlığı arması ortasında sekiz uzun, sekiz kısa ışını bulunan sarı bir güneş ve onu çevreleyen on altı sarı yıldızdan oluşur.[4] Cumhurbaşkanlığı forsu ise Türk bayrağının sol üst köşesine Cumhurbaşkanlığı armasının işlenmiş halidir.

Fors, cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerde bayrak direğine çekilir; gece gündüz çekili kalır. Makam odasında çalışma masasının sol gerisine konur. İçinde bulunduğu arabanın sol önünde, tepesinde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir. Cumhurbaşkanlığı forsunun nasıl kullanılmaya başlanıldığına ilişkin resmi bir kayıt yoktur. Ancak 1922 tarihli bir fotoğrafta, Atatürk’ün İzmir’e giderken kullandığı otomobiline bugünkü forsa benzer bir flamanın takıldığı görülmektedir. Bu flama şu an Anıtkabir'deki Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde sergilenmektedir.

Fors ve armadaki güneşin sonsuzluğu ve bu özelliği ile Türkiye Cumhuriyeti’ni, on altı yıldızınsa tarihteki bağımsız on altı büyük Türk devletini simgelediği kabul edilir. İlk kez 1969 yılında, Harita Yüzbaşı Akib Özbek'in Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam adlı kitabında ortaya atılan bu görüş ilerleyen yıllarda armanın resmi anlamı olarak benimsenmiştir. Başka bir görüşe göreyse on altı yıldızdan dokuzu Orta Asya Türklerinin sancaklarında kullandığı dokuz tuğu, kalan yedi yıldızsa Anadolu Türklerinin sancaklarında kullandıkları 7 tuğu temsil etmektedir.[5]

Armadaki on altı yıldızın simgelediği kabul edilen Türk devletleri şunlardır:

  1. Büyük Hun İmparatorluğu
  2. Batı Hun İmparatorluğu
  3. Avrupa Hun İmparatorluğu
  4. Ak Hun İmparatorluğu
  5. Göktürk İmparatorluğu
  6. Avar İmparatorluğu
  7. Hazar Kağanlığı
  8. Uygur Devleti
  9. Karahanlılar Devleti
  10. Gazne Devleti
  11. Büyük Selçuklu İmparatorluğu
  12. Harezmşahlar Devleti
  13. Altın Orda Devleti
  14. Büyük Timur İmparatorluğu
  15. Babür İmparatorluğu
  16. Osmanlı İmparatorluğu

Cumhurbaşkanları

Sıra Cumhurbaşkanı Görev başlangıcı Görev bitişi Dönem Önceki görevi Notlar
1 Mustafa Kemal Atatürk
(1881-1938)		 29 Ekim 1923 10 Kasım 1938
[n 1]		 1
(1923)		 Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı
(1920-1923)		 Cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde
Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanıydı.
2
(1927)
3
(1931)
4
(1935)
– Mustafa Abdülhalik Renda
(1881-1957)
Vekâleten		 10 Kasım 1938 11 Kasım 1938 – Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı
(1935-1946)		 Vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Cumhuriyet Halk Partisi üyesiydi.
2 İsmet İnönü
(1884-1973)		 11 Kasım 1938 22 Mayıs 1950 5
(1938)		 Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı
(1925-1937)		 Cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanıydı.
6
(1939)
7
(1943)
8
(1946)
3 Celâl Bayar
(1883-1986)		 22 Mayıs 1950 27 Mayıs 1960
[n 2]		 9
(1950)		 Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı
(1937-1939)		 Cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Demokrat Parti üyesiydi.
10
(1954)
11
(1957)
– Cemal Gürsel
(1895-1966)		 27 Mayıs 1960 25 Ekim 1961 – Türk Kara Kuvvetleri Komutanı
(1958-1960)		 27 Mayıs Darbesi'yle göreve gelip askerî yönetim boyunca başbakanlık ve devlet başkanlığı yaptı. TBMM yeniden açılınca cumhurbaşkanlığına seçildi.
4 26 Ekim 1961 2 Şubat 1966
[n 3]		 12
(1961)
– İbrahim Şevki Atasagun
(1899-1984)
Vekâleten		 2 Şubat 1966 28 Mart 1966 — Cumhuriyet Senatosu Başkanı
(1965-1970)		 Vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde bağımsızdı.
5 Cevdet Sunay
(1899-1982)		 28 Mart 1966 28 Mart 1973 13
(1966)		 Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı
(1960-1966)		 Cumhurbaşkanlığı öncesinde asker ve bağımsızdı.
- Tekin Arıburun
(1903-1993)
Vekâleten		 28 Mart 1973 6 Nisan 1973 – Cumhuriyet Senatosu Başkanı
(1970-1977)		 Vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Adalet Partisi üyesiydi.
6 Fahri Korutürk
(1903-1987)		 6 Nisan 1973 6 Nisan 1980 14
(1973)		 Türk Deniz Kuvvetleri Komutanı
(1957-1960)		 Cumhurbaşkanlığı öncesinde asker ve bağımsızdı.
– İhsan Sabri Çağlayangil
(1908-1993)
Vekâleten		 6 Nisan 1980 12 Eylül 1980
[n 4]		 — Cumhuriyet Senatosu Başkanı
(1979-1980)		 Vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Adalet Partisi üyesiydi.
– Kenan Evren
(1917-2015)		 12 Eylül 1980 9 Kasım 1982 – Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı
(1978-1983)		 12 Eylül Darbesi'yle göreve gelip askerî yönetim boyunca devlet başkanlığı yaptı. 1982 Anaysası'nın birinci geçici maddesi gereği Anayasa'nın halkoylamasında kabulüyle cumhurbaşkanı oldu.
7 9 Kasım 1982 9 Kasım 1989 15
(1982)
8 Turgut Özal
(1927-1993)		 9 Kasım 1989 17 Nisan 1993
[n 1]		 16
(1989)		 Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı
(1983-1989)		 Cumhurbaşkanı olmadan önce Anavatan Partisi Genel Başkanıydı.
– Hüsamettin Cindoruk
(1933-)
Vekâleten		 17 Nisan 1993 16 Mayıs 1993 – Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı
(1991-1995)		 Vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Doğru Yol Partisi üyesiydi.
9 Süleyman Demirel
(1924-2015)		 16 Mayıs 1993 16 Mayıs 2000 17
(1993)		 Türkiye Başbakanı
(1991-1993)		 Cumhurbaşkanı olmadan önce Doğru Yol Partisi üyesiydi.
10 Ahmet Necdet Sezer
(1941-)		 16 Mayıs 2000 28 Ağustos 2007 18
(2000)		 T.C. Anayasa Mahkemesi Başkanı
(1998-2000)		 Cumhurbaşkanı olmadan önce sivil ve bağımsızdı.
11 Abdullah Gül
(1950-)		 28 Ağustos 2007 28 Ağustos 2014 19
(2007)		 Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı
(2003-2007)		 Cumhurbaşkanı olmadan önce Adalet ve Kalkınma Partisi üyesiydi.
12 Recep Tayyip Erdoğan
(1954-)		 28 Ağustos 2014 Görevde 20
(2014)		 Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı
(2003-2014)		 Cumhurbaşkanı olmadan önce Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanıydı.

Kaynakça

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. T.C. Resmî Gazete, 17863 Mükerrer, 9 Kasım 1982
  2. ↑ 5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. T.C. Resmî Gazete, 26554, 6 Mayıs 2007
  3. ↑ "Türkiye'nin 12. Cumhurbaşkanı Erdoğan". BBC Türkçe. 11 Ağustos 2014. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/08/140810_cumhurbaskanligi_secim. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
  4. ↑ Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. "Arma". 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160918113243/https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/arma/. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
  5. ↑ Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. "Fors". 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160918113250/https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/fors/. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
  1. 1 2
  2. ↑
  3. ↑
  4. ↑
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/8/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.