İsrail coğrafyası

İsrail coğrafyası
Kıta	Asya
Bölge	Batı Asya
Koordinatlar	31°30′K 34°45′D / 31.5°K 34.75°D
Yüzölçüm	dünyada 149. sırada 20,700 km² Kara : % Su : %
Kıyılar	273 km
Sınırlar	Filistin 358 km, Mısır 266 km Ürdün 238 km Lübnan 79 km Suriye 76 km Toplam 1017[1] km
En yüksek nokta	Meron Dağı 1.208 m
En alçak nokta	Lut Gölü -408 m
En uzun nehir	Şeria Nehri 320 km
En büyük göl	Taberiye Gölü 166 km²

İsrail, Akdeniz'in doğu kıyısında Ortadoğu ülkesidir. 1967'deki Arap-İsrail Savaşı sırasında İsrail işgali altına giren Suriye'ye ait Golan Tepeleri ile Doğu Kudüs ve Batı Şeria'nın bir kısmı dışında 20,700 km²'lik bir alanı kaplar. Kuzey-güney doğrultusunda yaklaşık 400 km, doğu-batı doğrultusunda ise 120 km boyunca uzanır. Kuzeyden Lübnan, kuzeydoğudan Suriye, doğudan Ürdün ve Filistin Ulusal Yönetimi'ne bağlı Batı Şeria, güneyden Akabe Körfezi, günaybatıdan Mısır ve yine Filistin Ulusal Yönetimi'ne bağlı (fiilen Hamas) Gazze Şeridi, batıdan da Akdeniz ile çevrilidir.

Yüzey şekilleri

İsrail coğrafi bakımdan dört bölgeye ayrılabilir: Akdeniz kıyı düzlüğü, kuzey ve doğudaki tepelik bölge, Büyük Rift Vadisi ve Necef (Negev). Akdeniz kıyı düzlüğü güneyde, en geniş yerinde ancak 32 km'ye ulaşan, yaklaşık 185 km uzunluğundaki dar bir şeritten oluşur. Ülkenin en dağlık kesimi olan kuzeydeki Celile Tepelerinin en yüksek noktası Meron Dağıdır (1.208 m). Doğuda Büyük Rift Vadisine bakan kayalıklarla son bulan bu tepeleri Samiriye ve Yahuda tepelerinden ayıran Emek Yizreel (Esdrailon Ovası), aynı zamanda kıyı düzlüğünü Büyük Rift Vadisine bağlar. En yüksek noktası 546 m olan Karmel Dağı Samiriye ve Yahuda bölgelerindeki tepelerden başlayarak Hayfa yakınlarında sona erer. Yerkabuğundaki büyük bir çatlağın parçası olan Büyük Rift Vadisi yaklaşık 401 m'lik derinliğiyle yeryüzüyünün deniz yüzeyinden en alçak noktası olan Lut Gölünü de kapsar ve kuzey sınırının ötesinden Akabe Körfezine kadar ülkenin doğu sınırı boyunca uzanır. İsrail'in en geniş bölgesi olan Necef, ülkenin güney yarısının hemen hemen tümünü içine alır.

İsrail'in en önemli su toplama havzasını kuzey sınırındaki Dan'dan doğarak güneye doğru akan Şeria Nehri oluşturur. Nehir Hula Vadisini geçtikten sonra, önce deniz düzeyinden yaklaşık 210 m aşağıda bir tatlı su gölü olan Teberiye Gölüne (Celile Denizi), ardından da dünyanın en tuzlu göllerinden biri olan Lut Gölüne karışır. Öteki önemli akarsular, her ikisi de Akdeniz'e dökülen Yarkon ve Kişon'dur.

Kıyı düzlüğünün büyük bir bölümü alüvyonlu topraklarla kaplıdır. Necef'in çorak kuzey kesimlerinde rüzgarın kıyı düzlüğünden taşıdığı löslü topraklara rastlanır. Celile'de kalkerli kayaçlar, Senomaniyen ve Türoniyen katlara ait kireçtaşı ve Eosen (y. 54-38 milyon yıl önce) oluşumlar yer alır. Büyük Rift Vadisinde bol miktarda kayatuzu ve jips katmanları bulunur.

İklim

İsrail'de iklim bölgelere göre büyük farklılıklar gösterir. Kış aylarında (ocak-şubat) Kudüs'te 10 °C olan ortalama sıcaklık, Akabe Körfezi kıyısında ve Necef Çölünün güneyinde bulunan Elat'ta 17 °C'yi bulur. Aynı yerlerde yaz (temmuz-ağustos) ortalama sıcakılığı sırasıyla 23 °C ve 34 °C'dir. Kıyı bölgelerinde ağustosta ortalama 32 °C olan sıcaklık, ocakta 18 °C'ye kadar düşer. Kuzeydeki yüksek bölgeler ve kıyı kesimleri yılda 400 mm yağış alır. Ama ülkenin yarısına yakın bölümünde yıllık yağış miktarı 200 nn'nin altında kalır. Necef'e 100 mm'den az, Lut Gölünün güneyindeki Arava Vadisine ise 25 mm yağış düşer. Ekim-nisan ayları dışında hemen hemen hiç yağış almayan İsrail'de, kışın yüksek kesimlere kar yağdığı olur.

Bitki örtüsü ve hayvan varlığı

Yüzyıllardır süren keçi otlatıcılığı ve ekim nedeniyle, yaprakdökmeyen ağaçlardan oluşan ormanların büyük bölümü yok olmuştur. Tepelerin çoğu makiyle kaplıdır. Necef'te ve kıyı düzlüğündeki kumullarda çöl bitkilerindne başka bitki yetişmez. Ülke topraklarının yalnızca beşte biri tarıma elverişlidir; bu alanların yaklaşık yarısında ekim için sulamadan yararlanılır. Tarım yıllık ortalama yağış miktarının 300 mm'yi aştığı kuzeyde yoğunlaşmıştır. Sulak kesimlerde yetişen turunçgil ve okaliptüs ağaçlarıyla iğneyapraklı ağaçlar dışında, yeniden ağaçlandırma programı çerçevesinde milyonlarca ağaç dikilmiştir.

İsrail hayvan varlığı açısından zengin sayılabilecek bir ülkedir. Başlıca memeliler yaban kedisi, yaban domuzu, ceylan, çakal, sırtlan, tavşan, porsuk ve gelinciktir. Sürüngenler arasında kaya keleri, sakangur ve engerek, kuşlar arasında ise keklik, guguk, toy ve çöl toygarı sayılabilir. Ayrıca çok sayıda balık ve böcek türüne rastlanır.

Kaynakça

1. "Israel". CIA World Factbook. 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160825033237/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/is.html. Erişim tarihi: 8 Nisan 2008.