I. Ahmed
I. Ahmed | |
---|---|
İslâm Halifesi İki Kutsal Caminin Hizmetkârı | |
Sultan I. Ahmed Han | |
14. Osmanlı Padişahı | |
Hüküm süresi | 21 Aralık 1603 – 22 Kasım 1617 |
Önce gelen | III. Mehmed |
Sonra gelen | I. Mustafa |
Eş(leri) |
Kösem Sultan (Nikahlı eşi) Mahfiruz Hatice Sultan Fatma Sultan Şahnazam Hatun |
Çocukları |
II. Osman Şehzade Mehmed Ayşe Sultan Fatma Sultan Hatice Sultan Gevherhan Sultan Şehzade Cihangir Şehzade Orhan Hanzade Sultan Şehzade Selim Esma Sultan Şehzade Hasan IV. Murad Zahide Sultan Şehzade Bayezid Şehzade Hüseyin Şehzade Kâsım Atike Sultan Şehzade Süleyman Sultan İbrahim Cemre Sultan Zeynep Sultan Abide Sultan |
Hanedan | Osmanlı Hanedanı |
Babası | III. Mehmed |
Annesi | Handan Sultan |
Doğum |
18 Nisan 1590 Manisa, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm |
22 Kasım 1617 (27 yaşında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
Defin |
23 Kasım 1617 I. Ahmed Türbesi, Sultan Ahmet Camii, İstanbul |
Dini | Sünni İslam |
Sultan I. Ahmed Han, (Osmanlı Türkçesi: احمد اول Ahmed-i evvel, Divan Edebiyatı'ndaki mahlasıyla Bahtî; 18 Nisan 1590[1], Manisa – 22 Kasım 1617, İstanbul) 14. Osmanlı padişahı, 93. İslâm halifesidir. Sultan III. Mehmet ve Handan Valide Sultan'ın oğludur. Sancağa gitmeyip, tahta çıkan ilk Osmanlı padişahıdır.
Şehzadeliği
I. Ahmed 18 Nisan 1590 tarihinde babası Şehzade Mehmed'in sancak beyi olduğu Manisa şehrinde doğdu.[1] Annesi Handan Valide Sultan'dır. 1595 yılına gelindiğinde dedesi III. Murad vefat edince babası III. Mehmed ile beraber İstanbul'a geldi. Kendisinden önce Selim, Cihangir ve Mahmud isminde üç ağabeyi daha olan Şehzade Ahmed ve ikinci eş durumunda olan annesi Handan Sultan bir güçsüz konumdaydılar. Fakat Şehzade Selim ve Şehzade Cihangir'in erken ölümü ile Şehzade Mahmud en büyük şehzade olarak Veliaht ilan edildi. Fakat Şehzade Mahmud'un annesi olan Halime Sultan'ın müneccime oğlunun tahta çıkması konusunda soru sorduğu mektup Safiye Sultan'ın eline geçince, muhtemelen Handan Sultan ile de iş birliği yapan Safiye Sultan torununu öldürmesi için oğlu Sultan Mehmed'i ikna etti.[2] Tahta kast edebileceği yönünde dedikoduların artması üzerine III. Mehmed'in emriyle 7 Haziran 1603 günü Şehzade Mahmud dairesinde boğduruldu. Böylece hiç umut yokken Şehzade Ahmed'e tahtın yolu açıldı. Aradan 6 ay kadar geçtikten sonra da babası Sultan Mehmed aniden hayatını kaybetti.
Şehzade Ahmed kendisini yetiştiren annesi sebebiyle oldukça dindar bir padişah olarak bilinir ve yaptırdığı Sultan Ahmet Camii de bunun bir nişanesi sayılabilir.
Saltanatı
Babası III. Mehmed'in vefatı üzerine hemen ertesi gün apar topar vuku bulan cülus töreni 22 Aralık tarihinde ya da 21 Aralık 1603[3] Pazar günü sabahı gerçekleşmiştir. Nasıl ki babası kendinden evvelki sultanlara nazaran en genç yaşta hayatını kaybetmiş hükümdar ise I. Ahmed de o vakte kadar babasının vefatıyla tahta geçenlerin arasındaki en genç hükümdardır. Eyüp Sultan'da kılıç kuşanarak tahta geçen ve Kanunî Sultan Süleyman'dan sonraki padişahlar içinde devlet işleriyle yoğun şekilde uğraşan ilk padişah olarak kabul edilen I. Ahmed ilk yıllarında daha pasif bir padişahlık sürdürdü.
Saltanatının ilk iki yılı
I. Ahmed tahta çok küçük yaşta çıktığı için yarı naibe rolüyle Handan Sultan oğlu için bir öğretici oldu. Bu konuda Leslie Peirce, Handan Sultan'ın oğlu döneminde çok güçlü biri olduğunu ve tecrübesiz oğlu için zihinsel anlamda pek çok şeyi aşıladığını ve geri planda devleti yönettiğini varsaymaktadır.[4] Oğlu üzerinde etkili olan annesinin etkisiyle sultan Ahmed ilk iş olarak tahta çıkışından 19 gün sonra büyük bir alayın refakatinde Safiye Sultan'ı Eski Saray'a göndertti.[5] Böylece devleti kötü yönde etkileyen bir ekip de saraydan uzaklaştırılmış oldu. Sonraki diğer kararlarında da annesinin etkili olduğu açıktır.
Sultan I. Ahmet tahta geçtiği sırada Avusturya Savaşı devam ediyordu. Osmanlı kuvvetleri Belgrad'dan Budin'e doğru ilerlemekteydi. Peşte (25 Eylül 1604) ve Hatvan kaleleri savaş yapılmadan kolaylıkla ele geçirildi. Osmanlı ordusu ilerleyerek Budin'in kuzeyinde bulunan Vaçkalesini ele geçirdi (16 Ekim 1604). Osmanlı Ordusu, Sultan I. Ahmet'in buyruğu üzerine Belgrad üzerinden Budin'e yürüdü. 29 Ağustos 1605'de Estergon Kalesi kuşatıldı ve tam karşısındaki Ciğerdelen kalesi fethedildi. 8 Eylül'de Vişegrad, 19 Eylül'de Saint Thomas (Tepedelen) kaleleri fethedildi. 3 Ekim 1605'de ise Estergon Kalesi teslim alındı.
12 Kasım 1605 günü annesini kaybeden I. Ahmed için yeni akıl alacağı kişi Derviş Paşa olmuştu.[6] Devam eden zorlu seferler Osmanlı Devleti'nin belini bükünce artık paşalar diğer devletler ile daha iyi ilişkiler kurma yoluna girmek isteyecektir.
Zitvatorok Antlaşması
Osmanlılar da, Avusturyalılar da art arda yapılan bunca savaştan dolayı sosyal ve ekonomik yönden çok yıpranmışlardı. Daha önce yapılan barış görüşmelerinden bir sonuç çıkmamıştı. Ancak 11 Kasım 1606'da Estergon-Komorom arasında Zitva suyunun Tuna Irmağına döküldüğü yerde imzalanan Zitvatorok Antlaşmasıyla barış sağlandı.
Antlaşmaya göre Eğri, Estergon, Kanije kaleleri Osmanlılarda, Raab (Yanıkkale) ve Komarom kaleleri Avusturyalılarda kalacaktı. Avusturya bir kereye mahsus olmak üzere 200.000 altın savaş tazminatı ödeyecekti. Avusturya Arşidükü protokolde Osmanlı Padişahına eşit sayılacak ve Osmanlı padişahı Avusturya Arşidüküne yazışmalarda Kutsal-Roma İmparatoru (Sezar/Kayser) unvanıyla hitap edecek, her üç yılda bir karşılıklı armağanlar gönderilecekti. Avusturya'nın Macaristan için ödemekte olduğu yıllık 30.000 altın vergi ise kaldırılacaktı. Zitvatorok Antlaşması, Osmanlıların lehine gibi görünse de Osmanlı Devleti artık eski gücünde değildi. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti'nin Avusturya karşısındaki üstünlüğü sona ermiş, siyasi dengeler Osmanlı aleyhine bozulmaya başlamıştır.Bu barış antlaşmasının Osmanlı Devleti'nin imzalandığı en istifadeli antlaşma olduğu kabul edilmektedir.
Dönemindeki Önemli Olaylar
Anadolu beyliklerinin en uzun ömürlülerinden birisi olan Ramazanoğulları Beyliği, Yavuz Sultan Selim döneminde 1514 yılından sonra ise Osmanlılar'a tabi olmuştu. I. Ahmet dönemine denk gelen 1608 yılından sonra Adana'nın Halep'e; Sis ve Tarsus'un da Kıbrıs Beylerbeyiliğine bağlanmasıyla Ramazanoğulları Beyliği sona ermiştir. I. Ahmet, böylece Ramazanoğulları Beyliği'ne resmen son vermiş oldu.
Safevilerle ilişkiler
Sultan I. Ahmet tahta geçtiği sırada, Osmanlı İmparatorluğu batıda Avusturya, doğuda Safevi devleti ile savaş halindeydi. Osmanlı ordusu Sinan Paşa komutasında Nahçıvan üzerinden Revan'a yürüdü. Bu arada yeniçeriler Van'a dönülmesini istiyorlardı. Osmanlı ordusu kışı Van'da geçirdi.
Tebriz'i geri almak için yapılan savaşta Osmanlı ordusu, Şah Abbas'ın ordularını Selmas yörelerinde yendi. Ancak Erzurum Beylerbeyi Sefer Paşa'nın çekilen düşman kuvvetlerini izleyip asıl ordudan ayrılmasını fırsat bilen Şah Abbas, ordu merkezine ani bir saldırıda bulundu. Yenilgiye uğrayan Sinan Paşa önce Van'a, daha sonra da Diyarbakır'a çekildi. Şah Abbas Şirvan, Şamahı ve Gence'yi kolaylıkla ele geçirdi. Osmanlı İmparatorluğu Avrupa'da devam eden Avusturya Savaşı ve iç isyanlarla uğraştığı için İran cephesinde başarılı olamıyordu. Sadrazam Nasuh Paşa, Şah Abbas'ın barış önerisini kabul etti.
1612 yılında yapılan Nasuh Paşa Antlaşmasıyla 9 yıl süren Osmanlı-Safevi Savaşı sona erdi. Yapılan antlaşmayla, Safeviler Osmanlı Devletine 200 deve yükü ipek vermeyi kabul ettiler. 1615 yılına kadar süren barış dönemi Şah Abbas'ın antlaşmayı bozması üzerine sona erdi. Yapılan savaşlarda Osmanlılar çok kayıp verdi. Sultan II. Osman (Genç Osman) döneminde, Nasuh Paşa Antlaşması temel alınarak yapılan Serav Antlaşması ile barış tekrar sağlanacaktır. (26 Eylül 1618)
Celali isyanları
Yavuz Sultan Selim döneminde binlerce taraftarı ile ayaklanan Bozoklu Celal, Osmanlı Devleti için büyük problem olmuştu. Bu isyanlar bastırıldı ise de Anadolu'da meydana gelen iç isyanlar ve karışıklıklara yine Celali İsyanları denildi. Sultan I. Ahmet döneminde Celali İsyanları tekrar patlak verdi. Tavil Ahmed, Canboladoğlu, Kalenderoğlu ve Deli Hasan ayaklanmaları bunlardan en önemlileridir. Sadrazam Kuyucu Murat Paşa'nın ısrarlı ve sert politikaları sonunda Celali İsyanları zor da olsa bastırıldı.
Ölümü
Sultan I. Ahmed yakalandığı tifüs hastalığından kurtulamayarak 21 Kasım'ı 22 Kasım'a bağlayan gece 1617 yılında 27 yaşında vefat etti. Halkın sevdiği padişah Sultanahmet Camii yanındaki türbesine defnedildi. Kendisinden sonra getirdiği sisteme uygun olarak kardeşi I. Mustafa tahta geçti.
Islahatlar
Yeni Veraset Sistemi
I. Ahmed saltanatında hanedan veraset sistemini değiştirip kardeş katli kanununu kaldırmıştır.[7] Yerine ailenin aklı başındaki en büyük üyesi padişah olur sistemini (Ekber ve Erşet sistemi) getirmiştir. Bu yeni kanunun şehzadeler arasındaki rekabetin ve taht kavgalarının taht için gerçekleştirilen kardeş katlinin önlenmesi açısından Osmanlı tarihinde çok büyük önemi vardır.
Ekber ve Erşet Sistemi
I. Murad döneminde Şehzade İbrahim ve Halil'in boğdurtulmasıyla başlayıp Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmed) döneminde kanunlaşan kardeş katli kanununu kaldırmıştır. Yerine Ekber ve Erşet (ailenin aklı başında olan en büyük üyesi) sistemini getirmiştir. Böylece oğullarından üçü padişah olmuştur. Bunlar sırası ile Genç Osman, IV. Murad ve İbrahim'dir. Ayrıca kardeşi Mustafa'yı da önceki padişahlar gibi öldürtmemiş, yaşamasına izin vermiştir. Nitekim kardeşi Mustafa da padişah olmuştur. Bu yeni kanun, kardeş katlini önlemesi açısından Osmanlı tarihinde büyük bir öneme sahiptir.
Mimari çalışmaları
Sultan Ahmet Camii
İstanbul'daki tarihî yarımadada, Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa'ya yaptırılmıştır.[8] 4 Ocak 1610'da altı büyük minareli ve 16 şerefeli Sultanahmet Camii'nin temel atma merasimi yapıldı. Dinine bağlı bir insan olan Sultan I. Ahmet, caminin temelleri kazılırken eteğinde toprak taşıdı. 9 Haziran 1617'de inşaatı biten Sultanahmet Camii ibadete açıldı.
Ayrıca Şehzadebaşı Kuyucu Murat Paşa Külliyesi, İstanbul Mesih Paşa Camii, Elmalı Ömer Paşa Camii onun zamanında yaptırılan önemli mimari eserler arasındadır.
Ailesi
Eşleri
- Mahfiruz Hatice Sultan - II. Osman, Hanzade Sultan, Şehzade Bayezid, Şehzade Hüseyin ve Şehzade Süleyman'ın annesidir.
- Mahpeyker Kösem Sultan - Şehzade Mehmed[9], Ayşe Sultan, Fatma Sultan, Gevherhan Sultan, Şehzade Selim, Şehzade Orhan, IV. Murad, Şehzade Kâsım, Atike Sultan, İbrahim ve Cemre Sultan'in annesidir.
- Fatma Sultan - Şehzade Cihangir, Şehzade Hasan ve Abide Sultan'ın annesidir.
- Şahnazam Hatun - Esma Sultan, Zahide Sultan ve Zeynep Sultan'ın annesidir.
Erkek çocukları
İsmi | Annesi | Doğum tarihi | Ölüm tarihi | Not |
---|---|---|---|---|
II. Osman | Mafiruz Hatice Sultan | 3 Kasım 1604 | 20 Mayıs 1622 | İsyan sonucu tahttan indirilerek idam edildi. |
Şehzade Mehmed | Kösem Sultan | 8 Mart 1605 | 12 Nisan 1621 | II. Osman tarafından idam edildi. |
Şehzade Cihangir | Fatma Sultan | 1609 | 1609 | Doğumdan öldü. |
Şehzade Orhan | Kösem Sultan | 1609 | 1612 | Hastalıktan öldü. |
Şehzade Selim | Kösem Sultan | 27 Haziran 1611 | 27 Temmuz 1611 | Hastalıktan öldü. |
IV. Murad | Kösem Sultan | 27 Temmuz 1612 | 8 Şubat 1640 | Hastalıktan öldü. |
Şehzade Hasan | Fatma Sultan | 1612 | 1615 | Hastalıktan öldü. |
Şehzade Bayezid | Mahfiruz Hatice Sultan | Aralık 1613 | 27 Temmuz 1635 | IV. Murad tarafından idam edildi. |
Şehzade Hüseyin | Mahfiruz Hatice Sultan | 1614 | 1617 | Hastalıktan öldü. |
Şehzade Kâsım | Kösem Sultan | 1614 | 1638 | IV. Murad tarafından idam edildi. |
Şehzade Süleyman | Mahfiruz Hatice Sultan | 1615 | 27 Temmuz 1635 | IV. Murad tarafından idam edildi. |
İbrahim | Kösem Sultan | 5 Kasım 1615 | 18 Ağustos 1648 | İsyan sonucu tahttan indirilerek idam edildi. |
Kız çocukları
İsmi | Annesi | Doğum tarihi | Ölüm tarihi |
---|---|---|---|
Ayşe Sultan | Kösem Sultan | 1605 | 1657 |
Fatma Sultan | Kösem Sultan | 1606 | 1670 |
Hatice Sultan | Mahfiruz Hatice Sultan | 1608 | 1610 |
Gevherhan Sultan | Kösem Sultan | 1608 | 1660 |
Hanzade Sultan | Kösem Sultan[10] | 1609 | 23 Eylül 1650 |
Esma Sultan | Şahnazam Hatun | 1612 | 1612 |
Zahide Sultan | Şahnazam Hatun | 1613 | 1620 |
Atike Sultan | Kösem Sultan | 1614 | 1675 |
Cemre Sultan | Kösem Sultan | 1616 | 1620 |
Zeynep Sultan | Şahnazam Hatun | 1617 | 1619 |
Abide Sultan | Fatma Sultan | 1618 | 1675 |
Popüler kültürdeki yeri
8 Ekim 2015 de başlayan Muhteşem Yüzyıl Kösem adlı Türk dizisinde Sultan Ahmed karakterini Ekin Koç canlandırmıştır.
Kaynaklar
- 1 2 Öztuna, Yilmaz (2005) , Devletler ve Hanedanlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Sayfa: 176
- ↑ Günhan Börekçi, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi, Sayfa:85
- ↑ "İnkırazın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi" Divan-Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi, cilt:14, sayı:27, 2009/1
- ↑ Leslie P. Peirce, The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, The İmperial Harem Instution, Oxford University Press, Sayfa: 127
- ↑ Günhan Börekçi, FACTIONS AND FAVORITES AT THE COURTS OF SULTAN AHMED I (r. 1603-17) AND HIS IMMEDIATE PREDECESSORS, Sayfa:126
- ↑ Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVIII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.362-363
- ↑ Bakınız Kafes (Osmanlı)
- ↑ (İngilizce) International Dictionary of Historic Places Volume 3 Southern Europe. Fitzroy Dearborn. s. 335. ISBN 1-884964-02-8. "The Blue Mosque, so named for its interior tile decoration, was built for Sultan Ahmed I between 1609 and 1616 by Turkish architect Mehmed Aga."
- ↑ Title: The Debut of Kösem Sultan's Political Career Author(s): TEZCAN, Baki Journal: Turcica Volume: 40 Date: 2008 Pages: 347-359 DOI: 10.2143/TURC.40.0.2037143
- ↑ Özlem Kumrular, Kösem Sultan, 1. baskı, s. 108
Ayrıca bakınız
Dış kaynaklar
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2003). Osmanlı Tarihi III. Cilt 1. Kısım: II. Selim'in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ISBN 975-16-0013-8.
- Sakaoğlu, Necdet (1999). Bu Mülkün Sultanları. İstanbul: Oğlak Yayınları. ISBN 875-329-299-6. s. 200-209
- Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-01379-8. (İngilizce)
Wikimedia Commons'ta I. Ahmed ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.
I. Ahmed Doğumu: 18 Nisan 1590 Ölümü: 22 Kasım 1617 | ||
Resmî unvanlar | ||
---|---|---|
Önce gelen III. Mehmed |
Osmanlı Sultanı 22 Aralık 1603 – 22 Kasım 1617 |
Sonra gelen I. Mustafa |
Sünni İslam unvanları | ||
Önce gelen III. Mehmed |
93. İslâm Halifesi 22 Aralık 1603 – 22 Kasım 1617 |
Sonra gelen I. Mustafa |
|
|
|