I. Ahmed

I. Ahmed
İslâm Halifesi
İki Kutsal Caminin Hizmetkârı

Sultan I. Ahmed Han
14. Osmanlı Padişahı
Hüküm süresi 21 Aralık 1603 – 22 Kasım 1617
Önce gelen III. Mehmed
Sonra gelen I. Mustafa
Eş(leri) Kösem Sultan (Nikahlı eşi)
Mahfiruz Hatice Sultan
Fatma Sultan
Şahnazam Hatun
Çocukları II. Osman
Şehzade Mehmed
Ayşe Sultan
Fatma Sultan
Hatice Sultan
Gevherhan Sultan
Şehzade Cihangir
Şehzade Orhan
Hanzade Sultan
Şehzade Selim
Esma Sultan
Şehzade Hasan
IV. Murad
Zahide Sultan
Şehzade Bayezid
Şehzade Hüseyin
Şehzade Kâsım
Atike Sultan
Şehzade Süleyman
Sultan İbrahim
Cemre Sultan
Zeynep Sultan
Abide Sultan
Hanedan Osmanlı Hanedanı
Babası III. Mehmed
Annesi Handan Sultan
Doğum 18 Nisan 1590(1590-04-18)
Manisa, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 22 Kasım 1617 (27 yaşında)
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Defin 23 Kasım 1617
I. Ahmed Türbesi, Sultan Ahmet Camii, İstanbul
Dini Sünni İslam

Sultan I. Ahmed Han, (Osmanlı Türkçesi: احمد اول Ahmed-i evvel, Divan Edebiyatı'ndaki mahlasıyla Bahtî; 18 Nisan 1590[1], Manisa – 22 Kasım 1617, İstanbul) 14. Osmanlı padişahı, 93. İslâm halifesidir. Sultan III. Mehmet ve Handan Valide Sultan'ın oğludur. Sancağa gitmeyip, tahta çıkan ilk Osmanlı padişahıdır.

Şehzadeliği

I. Ahmed Han tahtında otururken

I. Ahmed 18 Nisan 1590 tarihinde babası Şehzade Mehmed'in sancak beyi olduğu Manisa şehrinde doğdu.[1] Annesi Handan Valide Sultan'dır. 1595 yılına gelindiğinde dedesi III. Murad vefat edince babası III. Mehmed ile beraber İstanbul'a geldi. Kendisinden önce Selim, Cihangir ve Mahmud isminde üç ağabeyi daha olan Şehzade Ahmed ve ikinci eş durumunda olan annesi Handan Sultan bir güçsüz konumdaydılar. Fakat Şehzade Selim ve Şehzade Cihangir'in erken ölümü ile Şehzade Mahmud en büyük şehzade olarak Veliaht ilan edildi. Fakat Şehzade Mahmud'un annesi olan Halime Sultan'ın müneccime oğlunun tahta çıkması konusunda soru sorduğu mektup Safiye Sultan'ın eline geçince, muhtemelen Handan Sultan ile de iş birliği yapan Safiye Sultan torununu öldürmesi için oğlu Sultan Mehmed'i ikna etti.[2] Tahta kast edebileceği yönünde dedikoduların artması üzerine III. Mehmed'in emriyle 7 Haziran 1603 günü Şehzade Mahmud dairesinde boğduruldu. Böylece hiç umut yokken Şehzade Ahmed'e tahtın yolu açıldı. Aradan 6 ay kadar geçtikten sonra da babası Sultan Mehmed aniden hayatını kaybetti.

Şehzade Ahmed kendisini yetiştiren annesi sebebiyle oldukça dindar bir padişah olarak bilinir ve yaptırdığı Sultan Ahmet Camii de bunun bir nişanesi sayılabilir.

Saltanatı

Babası III. Mehmed'in vefatı üzerine hemen ertesi gün apar topar vuku bulan cülus töreni 22 Aralık tarihinde ya da 21 Aralık 1603[3] Pazar günü sabahı gerçekleşmiştir. Nasıl ki babası kendinden evvelki sultanlara nazaran en genç yaşta hayatını kaybetmiş hükümdar ise I. Ahmed de o vakte kadar babasının vefatıyla tahta geçenlerin arasındaki en genç hükümdardır. Eyüp Sultan'da kılıç kuşanarak tahta geçen ve Kanunî Sultan Süleyman'dan sonraki padişahlar içinde devlet işleriyle yoğun şekilde uğraşan ilk padişah olarak kabul edilen I. Ahmed ilk yıllarında daha pasif bir padişahlık sürdürdü.

Saltanatının ilk iki yılı

Sultan Ahmed(1603-1617)

I. Ahmed tahta çok küçük yaşta çıktığı için yarı naibe rolüyle Handan Sultan oğlu için bir öğretici oldu. Bu konuda Leslie Peirce, Handan Sultan'ın oğlu döneminde çok güçlü biri olduğunu ve tecrübesiz oğlu için zihinsel anlamda pek çok şeyi aşıladığını ve geri planda devleti yönettiğini varsaymaktadır.[4] Oğlu üzerinde etkili olan annesinin etkisiyle sultan Ahmed ilk iş olarak tahta çıkışından 19 gün sonra büyük bir alayın refakatinde Safiye Sultan'ı Eski Saray'a göndertti.[5] Böylece devleti kötü yönde etkileyen bir ekip de saraydan uzaklaştırılmış oldu. Sonraki diğer kararlarında da annesinin etkili olduğu açıktır.

Sultan I. Ahmet tahta geçtiği sırada Avusturya Savaşı devam ediyordu. Osmanlı kuvvetleri Belgrad'dan Budin'e doğru ilerlemekteydi. Peşte (25 Eylül 1604) ve Hatvan kaleleri savaş yapılmadan kolaylıkla ele geçirildi. Osmanlı ordusu ilerleyerek Budin'in kuzeyinde bulunan Vaçkalesini ele geçirdi (16 Ekim 1604). Osmanlı Ordusu, Sultan I. Ahmet'in buyruğu üzerine Belgrad üzerinden Budin'e yürüdü. 29 Ağustos 1605'de Estergon Kalesi kuşatıldı ve tam karşısındaki Ciğerdelen kalesi fethedildi. 8 Eylül'de Vişegrad, 19 Eylül'de Saint Thomas (Tepedelen) kaleleri fethedildi. 3 Ekim 1605'de ise Estergon Kalesi teslim alındı.

I. Ahmed tarafından yaptırılan Sultan Ahmet Camii, İstanbul (1609-1616)

12 Kasım 1605 günü annesini kaybeden I. Ahmed için yeni akıl alacağı kişi Derviş Paşa olmuştu.[6] Devam eden zorlu seferler Osmanlı Devleti'nin belini bükünce artık paşalar diğer devletler ile daha iyi ilişkiler kurma yoluna girmek isteyecektir.

Zitvatorok Antlaşması

I. Ahmed minyatürü

Osmanlılar da, Avusturyalılar da art arda yapılan bunca savaştan dolayı sosyal ve ekonomik yönden çok yıpranmışlardı. Daha önce yapılan barış görüşmelerinden bir sonuç çıkmamıştı. Ancak 11 Kasım 1606'da Estergon-Komorom arasında Zitva suyunun Tuna Irmağına döküldüğü yerde imzalanan Zitvatorok Antlaşmasıyla barış sağlandı.

Antlaşmaya göre Eğri, Estergon, Kanije kaleleri Osmanlılarda, Raab (Yanıkkale) ve Komarom kaleleri Avusturyalılarda kalacaktı. Avusturya bir kereye mahsus olmak üzere 200.000 altın savaş tazminatı ödeyecekti. Avusturya Arşidükü protokolde Osmanlı Padişahına eşit sayılacak ve Osmanlı padişahı Avusturya Arşidüküne yazışmalarda Kutsal-Roma İmparatoru (Sezar/Kayser) unvanıyla hitap edecek, her üç yılda bir karşılıklı armağanlar gönderilecekti. Avusturya'nın Macaristan için ödemekte olduğu yıllık 30.000 altın vergi ise kaldırılacaktı. Zitvatorok Antlaşması, Osmanlıların lehine gibi görünse de Osmanlı Devleti artık eski gücünde değildi. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti'nin Avusturya karşısındaki üstünlüğü sona ermiş, siyasi dengeler Osmanlı aleyhine bozulmaya başlamıştır.Bu barış antlaşmasının Osmanlı Devleti'nin imzalandığı en istifadeli antlaşma olduğu kabul edilmektedir.

Dönemindeki Önemli Olaylar

Sultan I. Ahmed'in saltanatının ilk yıllarını tasvir eden bir minyatür

Anadolu beyliklerinin en uzun ömürlülerinden birisi olan Ramazanoğulları Beyliği, Yavuz Sultan Selim döneminde 1514 yılından sonra ise Osmanlılar'a tabi olmuştu. I. Ahmet dönemine denk gelen 1608 yılından sonra Adana'nın Halep'e; Sis ve Tarsus'un da Kıbrıs Beylerbeyiliğine bağlanmasıyla Ramazanoğulları Beyliği sona ermiştir. I. Ahmet, böylece Ramazanoğulları Beyliği'ne resmen son vermiş oldu.

Safevilerle ilişkiler

Sultan I. Ahmet tahta geçtiği sırada, Osmanlı İmparatorluğu batıda Avusturya, doğuda Safevi devleti ile savaş halindeydi. Osmanlı ordusu Sinan Paşa komutasında Nahçıvan üzerinden Revan'a yürüdü. Bu arada yeniçeriler Van'a dönülmesini istiyorlardı. Osmanlı ordusu kışı Van'da geçirdi.

Tebriz'i geri almak için yapılan savaşta Osmanlı ordusu, Şah Abbas'ın ordularını Selmas yörelerinde yendi. Ancak Erzurum Beylerbeyi Sefer Paşa'nın çekilen düşman kuvvetlerini izleyip asıl ordudan ayrılmasını fırsat bilen Şah Abbas, ordu merkezine ani bir saldırıda bulundu. Yenilgiye uğrayan Sinan Paşa önce Van'a, daha sonra da Diyarbakır'a çekildi. Şah Abbas Şirvan, Şamahı ve Gence'yi kolaylıkla ele geçirdi. Osmanlı İmparatorluğu Avrupa'da devam eden Avusturya Savaşı ve iç isyanlarla uğraştığı için İran cephesinde başarılı olamıyordu. Sadrazam Nasuh Paşa, Şah Abbas'ın barış önerisini kabul etti.

1612 yılında yapılan Nasuh Paşa Antlaşmasıyla 9 yıl süren Osmanlı-Safevi Savaşı sona erdi. Yapılan antlaşmayla, Safeviler Osmanlı Devletine 200 deve yükü ipek vermeyi kabul ettiler. 1615 yılına kadar süren barış dönemi Şah Abbas'ın antlaşmayı bozması üzerine sona erdi. Yapılan savaşlarda Osmanlılar çok kayıp verdi. Sultan II. Osman (Genç Osman) döneminde, Nasuh Paşa Antlaşması temel alınarak yapılan Serav Antlaşması ile barış tekrar sağlanacaktır. (26 Eylül 1618)

Celali isyanları

Yavuz Sultan Selim döneminde binlerce taraftarı ile ayaklanan Bozoklu Celal, Osmanlı Devleti için büyük problem olmuştu. Bu isyanlar bastırıldı ise de Anadolu'da meydana gelen iç isyanlar ve karışıklıklara yine Celali İsyanları denildi. Sultan I. Ahmet döneminde Celali İsyanları tekrar patlak verdi. Tavil Ahmed, Canboladoğlu, Kalenderoğlu ve Deli Hasan ayaklanmaları bunlardan en önemlileridir. Sadrazam Kuyucu Murat Paşa'nın ısrarlı ve sert politikaları sonunda Celali İsyanları zor da olsa bastırıldı.

I. Ahmed'in türbesindeki kabri

Ölümü

Sultan I. Ahmed yakalandığı tifüs hastalığından kurtulamayarak 21 Kasım22 Kasım'a bağlayan gece 1617 yılında 27 yaşında vefat etti. Halkın sevdiği padişah Sultanahmet Camii yanındaki türbesine defnedildi. Kendisinden sonra getirdiği sisteme uygun olarak kardeşi I. Mustafa tahta geçti.

Islahatlar

Yeni Veraset Sistemi

I. Ahmed saltanatında hanedan veraset sistemini değiştirip kardeş katli kanununu kaldırmıştır.[7] Yerine ailenin aklı başındaki en büyük üyesi padişah olur sistemini (Ekber ve Erşet sistemi) getirmiştir. Bu yeni kanunun şehzadeler arasındaki rekabetin ve taht kavgalarının taht için gerçekleştirilen kardeş katlinin önlenmesi açısından Osmanlı tarihinde çok büyük önemi vardır.

Ekber ve Erşet Sistemi

I. Murad döneminde Şehzade İbrahim ve Halil'in boğdurtulmasıyla başlayıp Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmed) döneminde kanunlaşan kardeş katli kanununu kaldırmıştır. Yerine Ekber ve Erşet (ailenin aklı başında olan en büyük üyesi) sistemini getirmiştir. Böylece oğullarından üçü padişah olmuştur. Bunlar sırası ile Genç Osman, IV. Murad ve İbrahim'dir. Ayrıca kardeşi Mustafa'yı da önceki padişahlar gibi öldürtmemiş, yaşamasına izin vermiştir. Nitekim kardeşi Mustafa da padişah olmuştur. Bu yeni kanun, kardeş katlini önlemesi açısından Osmanlı tarihinde büyük bir öneme sahiptir.

I. Ahmed'in yaptırmış olduğu Sultan Ahmed Camii

Mimari çalışmaları

Sultan Ahmet Camii

İstanbul'daki tarihî yarımadada, Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa'ya yaptırılmıştır.[8] 4 Ocak 1610'da altı büyük minareli ve 16 şerefeli Sultanahmet Camii'nin temel atma merasimi yapıldı. Dinine bağlı bir insan olan Sultan I. Ahmet, caminin temelleri kazılırken eteğinde toprak taşıdı. 9 Haziran 1617'de inşaatı biten Sultanahmet Camii ibadete açıldı.

Ayrıca Şehzadebaşı Kuyucu Murat Paşa Külliyesi, İstanbul Mesih Paşa Camii, Elmalı Ömer Paşa Camii onun zamanında yaptırılan önemli mimari eserler arasındadır.

Ailesi

Eşleri

Erkek çocukları

İsmi Annesi Doğum tarihi Ölüm tarihi Not
II. Osman Mafiruz Hatice Sultan 3 Kasım 1604 20 Mayıs 1622 İsyan sonucu tahttan indirilerek idam edildi.
Şehzade Mehmed Kösem Sultan 8 Mart 1605 12 Nisan 1621 II. Osman tarafından idam edildi.
Şehzade Cihangir Fatma Sultan 1609 1609 Doğumdan öldü.
Şehzade Orhan Kösem Sultan 1609 1612 Hastalıktan öldü.
Şehzade Selim Kösem Sultan 27 Haziran 1611 27 Temmuz 1611 Hastalıktan öldü.
IV. Murad Kösem Sultan 27 Temmuz 1612 8 Şubat 1640 Hastalıktan öldü.
Şehzade Hasan Fatma Sultan 1612 1615 Hastalıktan öldü.
Şehzade Bayezid Mahfiruz Hatice Sultan Aralık 1613 27 Temmuz 1635 IV. Murad tarafından idam edildi.
Şehzade Hüseyin Mahfiruz Hatice Sultan 1614 1617 Hastalıktan öldü.
Şehzade Kâsım Kösem Sultan 1614 1638 IV. Murad tarafından idam edildi.
Şehzade Süleyman Mahfiruz Hatice Sultan 1615 27 Temmuz 1635 IV. Murad tarafından idam edildi.
İbrahim Kösem Sultan 5 Kasım 1615 18 Ağustos 1648 İsyan sonucu tahttan indirilerek idam edildi.

Kız çocukları

İsmi Annesi Doğum tarihi Ölüm tarihi
Ayşe Sultan Kösem Sultan 1605 1657
Fatma Sultan Kösem Sultan 1606 1670
Hatice Sultan Mahfiruz Hatice Sultan1608 1610
Gevherhan Sultan Kösem Sultan 1608 1660
Hanzade Sultan Kösem Sultan[10] 1609 23 Eylül 1650
Esma Sultan Şahnazam Hatun 1612 1612
Zahide Sultan Şahnazam Hatun 1613 1620
Atike Sultan Kösem Sultan 1614 1675
Cemre Sultan Kösem Sultan 1616 1620
Zeynep Sultan Şahnazam Hatun 1617 1619
Abide Sultan Fatma Sultan 1618 1675

Popüler kültürdeki yeri

8 Ekim 2015 de başlayan Muhteşem Yüzyıl Kösem adlı Türk dizisinde Sultan Ahmed karakterini Ekin Koç canlandırmıştır.

Kaynaklar

  1. 1 2 Öztuna, Yilmaz (2005) , Devletler ve Hanedanlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Sayfa: 176
  2. Günhan Börekçi, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi, Sayfa:85
  3. "İnkırazın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi" Divan-Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi, cilt:14, sayı:27, 2009/1
  4. Leslie P. Peirce, The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, The İmperial Harem Instution, Oxford University Press, Sayfa: 127
  5. Günhan Börekçi, FACTIONS AND FAVORITES AT THE COURTS OF SULTAN AHMED I (r. 1603-17) AND HIS IMMEDIATE PREDECESSORS, Sayfa:126
  6. Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVIII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.362-363
  7. Bakınız Kafes (Osmanlı)
  8. (İngilizce) International Dictionary of Historic Places Volume 3 Southern Europe. Fitzroy Dearborn. s. 335. ISBN 1-884964-02-8. "The Blue Mosque, so named for its interior tile decoration, was built for Sultan Ahmed I between 1609 and 1616 by Turkish architect Mehmed Aga."
  9. Title: The Debut of Kösem Sultan's Political Career Author(s): TEZCAN, Baki Journal: Turcica Volume: 40    Date: 2008    Pages: 347-359 DOI: 10.2143/TURC.40.0.2037143
  10. Özlem Kumrular, Kösem Sultan, 1. baskı, s. 108

Ayrıca bakınız

Dış kaynaklar

Wikimedia Commons'ta I. Ahmed ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

I. Ahmed
Doğumu: 18 Nisan 1590 Ölümü: 22 Kasım 1617
Resmî unvanlar
Önce gelen
III. Mehmed

Osmanlı Sultanı

22 Aralık 1603 – 22 Kasım 1617
Sonra gelen
I. Mustafa
Sünni İslam unvanları
Önce gelen
III. Mehmed
93. İslâm Halifesi
22 Aralık 1603 – 22 Kasım 1617
Sonra gelen
I. Mustafa
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/6/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.