Dede Karkğın

Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye, Hurûf’îyye, Keysân’îyye ve İmâm’îyye-i İsnâ‘aşer’îyye Şîʿîliğiyle alâkalı bir dizidir. Şiilik Bâtınîlik ALEVÎLİK

Alevî inanç Allah • Peygamber Muhammed Hâkk-Muhammed-Ali • Muhammed-Ali Kur'an-ı Kerîm • İslâm Peygamberleri Nefesler • Dört Kapı Kırk Makam Şeriat • Tarikat • Hakikat • Marifet Tâkıyye • Tevella • Teberra • Nûr Vahdet-i Vücud • Keşf • Nefis • İhsan On İki İmam 1. Ali • 2. Hasan • 3. Hüseyin 4. Zeynel Abidin • 5. Muhammed el-Bakır 6. Cafer-i Sadık • 7. Musa el-Kâzım 8. Ali er-Rıza • 9. Muhammed el-Cevâd 10. Ali el-Nakî • 11. Hasan el-Askeri 12. Muhammed Mehdi Alevîlikte Önderler Hatice • Fatıma Zehra • Ali Hasan bin Ali • Hüseyin bin Ali Ehli Beyt • 14 Masum-u Pak Yediler • 17 Kemerbest • Kırklar Alevîlikte etkin kişiler Hızır • Veysel Karani • Salmân-ı Fârisî Câbir bin Hayyan • Z'ûl-Nûn el-Mısrî Ebâ Yezîd-i Bistâmî • El-Hallac • Ebu'l Vefâ Ebû’l Hasan Kharakânî • Yusuf Hemedani Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev Abdülkâdir Geylânî • Ahmed Yesevî Ahmed Er Rufai • Kutb'ûd-Dîn Haydar İbn Arabi • Ahi Evran • Hacı Bektaş-ı Veli Mevlâna Celâleddîn • Hacı Bayram-ı Veli Sadreddin Konevî • Tac'ed-Dîn Zahid Gilani Baba İlyas • Sarı Saltuk Baba • Barak Baba Taptuk Emre • Yunus Emre • Âşık Paşa Safiyüddin İshak • Karaca Ahmet Sadreddin Musa • Abdal Musa • Nesîmî Şah Ni'metullah Velî (Nûr'ed-Dîn Kirmanî) Şeyh Cüneyt • Şeyh Haydar • Hatai Kaygusuz Abdal • Balım Sultan • Gül Baba Pir Sultan Abdal • Fuzûlî • Kul Himmet Virani • Yedi Ulu Ozan • Nurbakşî • Galibî Alevî tarih Emevîler • Ebû Müslim El-Horasanî Babek Ayaklanması • Babek Hürremi Abbâsîler • Alavîler • Fatımîler • İlhanlılar Baba İshak ayaklanması • Baba İshak Şeyh Bedreddin • Börklüce Mustafa Osmanlı İmparatorluğu'nda Alevi zulmü Şah Kulu Baba Tekeli isyanı • Şah Kulu Çaldıran Savaşı • Yavuz Sultan Selim Celâlî ayaklanmaları • Baba Zünnun İsyanı Kalender Çelebi İsyanı • Kalender Çelebi Abaza Mehmed Paşa • Kuyucu Murat Paşa Safev’îyye • Safevîler • Avşarlar • Kaçarlar Bektâş’îyye • Vaka-i Hayriye • II. Mahmud 1830 Yezidi İsyanı • Dersim ayaklanmaları Nuri Dersimi • Koçgiri İsyanı • Seyit Rıza Dersim katliamı • Maraş katliamı Çorum katliamı • Sivas katliamı Alevî ibâdet Cem • Cemevi • Semah • Cuma Namazı Dua • Oruç • Zekât • Kurban • Adak • Mevlit Keramet • Ziyaret • Musâhip • Düşkünlük Alevî dinî günler Mevlut Kandili • Regaip Kandili Miraç Kandili • Berat Kandili Kadir Gecesi • Şeker Bayramı Kurban Bayramı • Aşure Günü • Nevruz Hıdırellez • Hızır Orucu • Muharrem orucu 26-28 Ramazan / Kadir orucu Masum-u Pak Orucu • Gadir Hum Bayramı Hacı Bektaş-ı Veli Anma Törenleri Abdal Musa Anma Törenleri Alevî tarikât TASAVVUFÎ ALEVÎ TARİKAT KÖKENLERİ A) İslâmî-Sufi/Tasavvufî Kökenliler 1) Alavîler Horasan Melametîliği Kalenderîlik Haydarîlik Nakşibendiye Mevlevîlik Yesevilik Bektâşîlik Ahilik 2) Kadiriye Nimetullahîlik Nurbakşîlik Rufailik Galibilik 3) Zahidiyye Halvetiyye Bayramiyye Halvetiye Safeviyye Kızılbaşlar Çepniler Tahtacılar B) Hürremîyye (Kızıl-Giyinenler) 1) Celâlîyye 2) Vefâîyye Babailer Baba İlyasçılar Baba İshakçılar Barak Babacılar Hurûfîyye (Dîn) Dedebabalık Ali’îyye Harabat’îyye Nûktâvîlik C) Nusayrîyye (Arap Aleviliği) (Din) 1) Haydariyye 2) Şemsiyye / Şimaliyye 3) Kameriyye / Kilaziyye 4) Gaybiyye D) Yazdânizm (Kürt Alevîliği) 1) Yâresân (Yarsanizm) 2) Yezidi (Ezidilik) (Dîn) 3) Çınarcılık (Işık Alevîliği) Hizipler ve İ'tikadî mezhepler Sünnîlik • Şiîlik • Haricîlik • Bâtınîlik Diğer etkileşim grupları Melâmîlik • Kalenderîlik • Yesevîlik Rufailik • Haydarîlik • Kadirilik Mevlevîlik • Halvetiyye • Ekberilik Bayramiye • Celvetilik • Hurûf’îyye Bektâşîlik • Âhiler • Nimetullahîlik Çepniler • Tahtacılar • Galibilik • Nurbakşîlik Vefâîlik • Bâbâîlik • İsmailîlik • Nizarîlik Safeviyye • Kızılbaş • Celâl’îyye Bâtınîlik • Dedebabalık • Ali’î • Harabat’î Nusayr’îyye • Dûrz’îyye • Bâbîlik • Bahâîlik Kürt Alevîleri • Yâresânîlik • Êzîdîlik Yezdânizm • Ghulat-i Şîʿa ve Kürt Alevîliği Zerdüşt • Mazdaizm • Zurvanizm • Kabbala Mazdekçilik • Işıkçılık • Luvî mitolojisi Mani dini • Sâbiîlik • Gnostisizm Şaman • Şamanizm • Türk mitolojisi Tengricilik • Panenteizm • Nebatiler

Dede Karkğın, Dede Garkın, Dede Kargın, Dede Karğın, Dede Karkın ya da Dede Ğarkın^[1][2] Vefâ’îyye^[3] tarikâtının ruhanî önderi ve Horasan azizlerindendir.

Yaşamı

Günümüzde Mardin il sınırları içerisinde yer alan Dedeköy'de yaşamıştı. Elvan Çelebi'nin "Menâkıbu'l Kudsiyye-Fi Menâsıbi'l-Ünsiyye" adlı eserinin ilk bölümü Dede Ğarkın hakında günümüzde elde kalan en önemli kaynağı teşkil etmektedir.

Müridleri

İçlerinde en önemlisi Ebû'l-Bekâ Baba İlyâs olmak üzere Şeyh Osman, Aynu'd-Devlet Dede, Hacı Bağdın, ve Hacı Mihman isimlerinde beş büyük hâlife yetiştirmişti

Kaynakça

1. Tarihçi Hamza Aksüt'e göre, günümüzde Mardin il sınırları içerisinde yer alan Dedeköy'de yaşamıştı.
2. Elvan Çelebi'nin "Menâkıbu'l Kudsiyye-Fi Menâsıbi'l-Ünsiyye" adlı eserinin ilk bölümü Dede Ğarkın hakında günümüzde elde kalan en önemli kaynağı teşkil etmektedir.
3. Dursun Gümüşoğlu: Tâcü'l Arifîn es-Seyyid Ebu'l Vefâ Menakıbnamesi - Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, Can Yayınları, 2006, s. 48