Ötüken

Ötüken Türk, Moğol ve Orta Asya tarihlerinde kutsal başkenttir. Ötügen olarak da söylenir. Ötügen (Ötüken) Türklerin yeryüzünde ilk var olduğu ve oradan Dünya’ya dağıldığı yerin adı olarak da kabul edilmektedir.[1] Orhun Nehri kaynaklarını bu bölgeden alır ve Göktürk Devleti’nin de başkenti yine bu yörede kurulmuştur.[2] İnanca göre bütün büyük devletlerin başkenti burada kurulmalı idi. Gerçekten de pek çok Türk ve Moğol Devleti biraz genişledikten sonra başkentlerini bu bölgeye taşımışlardır. Ötüken dağının Nama (Namı veya Namu)[3][4] adında bir koruyucu ruhu vardı.

Ötüken eski Türklerin (Göktürk vb.) geleneksel inancı Tengricilikte Toprak Ana'ya verilen isimlerden biridir. Moğollarda Etugen, Itügen ya da Odigan gibi şekillerine de rastlanır. Ötüken-Kültü, Tengri-Kültü ile birlikte özellikle Göktürk Kağanlığı sırasında büyük önem kazanmıştır.

Köktürkler,Uygurlar ve Kırgızların merkezleri,uzun süre,kutsal kabul edilen,Ötüken ormanı olmuştur.Ötüken Ormanı'nın merkez olmasını ve buraya adeta kutsallığın verilmesi,Orhun Yazıtlarında da göze çarpmaktadır.Ötüken ormanı,adeta;dışarıdaki kötülüklere karşı, sığınılacak güvenli bir ev olarak tasvir edilir.[5]

Eski inanca göre, Toprak Ana'nın keyfi ağaçların durumundan belli olur. Eğer ağaçlar sağlıklı ve güçlü yetişiyor ve bol meyve veriyorlarsa, Toprak Ana'nın insanlardan memnun olduğuna inanılır. Toprak Ana'ya edilen bir dua, güçlü ve büyük bir ağaca doğru yöneltilir.

Natıkay

Natıkay veya Natıgay - Türk ve Moğol mitolojisinde Toprak Tanrısı. Ötüken'in eşi olarak görülür. Çocukları, hayvanları ve bitkileri korur. Marko Polo’nun Seyahatnamesinde[6] adı geçer.[7] Moğollar tarafından saygı gösterilen bir Tanrı olduğundan bahsedilir. Onun için keçeden ve kumaştan bir saygı alanı yapılırdı. Erkekler sağ, kadınlar sol ve çocuklar önüne dizilirdi.[8]

Eski Kayıtlar

Bilge Kağan Yazıtı

Bilge Kağan, Orhun Yazıtları'nda Ötüken Dağı'nın 'Türk memleketinin yüreği' olarak önemini dile getirmiştir. Hatta yazıtlarda, Çinlilerin oyunlarına karşı koyup direnebilmek için "Ötüken Ormanı'nından ayrılmayın." öğüdü verilmiştir.[9] Ötüken şu an Rusya ve Moğolistan arasında bir yerde, yani Orhun Nehri'nin kaynaklarına yakındır.[10]

Divânu Lügati't-Türk

Kaşgarlı Mahmud, Divânu Lügati't-Türk'te; "اتوكان Ötüken" "Tataristan çöllerinde bir yer adı. Uygur iline yakındır."[11] şeklinde tanımlanmıştır. Ayrıca Kaşgarlı, çizdiği haritada, Basmıl bozkırlarının altında, "Feyafi-yi Tatar" (فإيافي تتار) Tatar bozkırlarını İli Nehri'nin sol tarafında (batısında) göstermiştir.

Çin Kaynaklarında

Ötüken (Eski Türkçe: , Ötüken yiş[12], Çince: 於都斤山[13], 都尉揵山 [14], 烏德鞬山/乌德鞬山[15], 都斤山[16], 大斤山[17], 郁督軍山/郁督军山; "Ötüken Dağı", , Ötüken yer[12]; "Ötüken Yeri") adı verilen, ormanlarla kaplı bir dağ, eski Türkler için çok kutsal sayılır.

Etimoloji

(Öt/Öd) ve (Ed/Et) kökünden türemiştir. Ötümek (dua etmek), etmek (gücü yetmek) ve utağan (döl yatağı)[18] anlamlarını içerir. Etmek (yapmak) fiili ile de bağlantılıdır. Ötög Moğolcada ayı demektir ve ayının yuvası toprağın içinde olup aynı zamanda kutlu sayılan bir hayvandır.

Kaynakça

  1. ↑ Eski Türk İnancı Üzerine Bir Özet, Saadettin Gömeç, Ankara Üniversitesi
  2. ↑ Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (Cilt-1, Sayfa 15)
  3. ↑ Siberian Mythology - Nama, Namu
  4. ↑ Altaic Etymology, Starling ("ńàme")
  5. ↑ Erdem,KONUR,"Orhun Yazıtlarında Sosyal ve Siyasi Mesajlar",Çukurova Üniversitesi Türkoloji Merkezi
  6. ↑ The Travels of Marco Polo, Aldo Ricci, Luigi Foscolo Benedetto, Translated Into English from the Text of L.F. Benedetto
  7. ↑ Original Institutions of Self-Organization Among Mongols, Erjen Khamaganova, Indiana University, Bloomington, USA
  8. ↑ Travels Of Marco Polo, Henry Yule - (London, J. Murray, 1871) Chapter LIII and Chapter XX
  9. ↑ Beyrek'in Vasiyeti, Doğan Kaya
  10. ↑ Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (Cilt-1, Sayfa 2)
  11. ↑ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı
  12. 1 2 Bilge kagan’s Memorial Complex, TÜRIK BITIG
  13. ↑ Chou Kitabı, Cilt 50, Kuzey Hanedanlar Tarihi, Cilt 9
  14. ↑ Tang Kitabı, Cilt 199-II
  15. ↑ Tang Kitabı, Cilt 93
  16. ↑ Sui Kitabı, Cilt 84, Yeni Tang Kitabı, Cilt 215-I, Tzu chih t'ung chien, Cilt 175
  17. ↑ Kuzey Hanedanlar Tarihi, Cilt 73, Cilt 76, Cilt 99, Sui Kitabı, Cilt 53, Cilt 65, Cilt 84, Tzu chih t'ung chien, Cilt 179
  18. ↑ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Türk konuları
Diller
Halklar
Siyasetler
Kökenleri
Yer
Özerk bölgeler
Araştırmalar
Dinler
Eski sporlar
Kurumlar
1 Tanınmayan veya sınırlı şekilde tanınan devlet.
Göktürk Kağanlığı
Göktürk Kağanlığı
Batı Göktürk Kağanlığı
Doğu Göktürk Kağanlığı
II. Doğu Göktürk Kağanlığı
Göktürk Kültürü
Göktürk Savaşları ve Antlaşmaları
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/10/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.