Heraklius
| Herakleios Ηράκλειος | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Bizans İmparatoru | |||||
| Hüküm süresi | 5 Ekim 610 - 11 Şubat 641 | ||||
| Önce gelen | Phokas | ||||
| Sonra gelen |
III. Konstantin Heraklonas | ||||
| Eş(leri) |
Fabia Eudokia /Martina | ||||
| Çocukları |
III. Konstantin Heraklonas + 11 daha | ||||
| |||||
| Hanedan | Heraklius Hanedanı | ||||
| Babası | Yaşlı Herakleios | ||||
| Doğum |
y. 575 Kapadokya | ||||
| Ölüm |
11 Şubat 641 Konstantinopolis | ||||
Herakleios veya Heraklius (Yunanca: Ηράκλειος, Hērakleios) Latince: Flavius Heraclius Augustus) (d. yak. 575- ö. 11 Şubat 641), Doğu Roma İmparatoru : (5 Ekim 610 - 11 Şubat 641)
İmparatorluktan önceki yaşamı
Ailesi Ermeni asıllıydı. İmparator Mavrikios döneminde, 590 yılında Sasani tahtına geçen asi general Behram Çubin ile savaşan Roma ordusunda kilit rol üstlenen Yaşlı Herakleiosun oğlu olduğu sanılmaktadır. Savaştan sonra Mavrikios Yaşlı Herakleiosu Kartaca'da Afrika Eksarhlığı'na atadı. Bu nedenle Herakleios'un doğum yeri kesin olarak bilinememekteyse de Roma Afrikasında büyümüş olduğu sanılmaktadır. Bir rivayete göre bir delikanlıyken aslanlarla gladyatör dövüşleri yapmıştı.
608'de Yaşlı Herakleios 6 yıl önce Mavrikios'u devirip imparator olmuş olan Phokas'a karşı ayaklandı. Asiler her iki Herakleios'u da konsül giysileri ile gösteren paralar bastılar. Yalnız o an için imparatorluk iddiasında bulunmuş olup olmadıkları kesin değildir. 609'da Yaşlı Herakleiosun yeğeni Niketas Mısır'a karadan gidip o eyaleti zapetti. Niketas, Phokas'ın gönderdiği ve tüm Bizans doğu orduları ile Mısır'a gelen general Bonosus'u yenip eyaleti elinde tutmayı başardı. Bu arada Herakleios ordusuyla da bir deniz filosuna binip Sicilya ve Kıbrıs'ı fethettikten sonra İstanbul'a doğru yola çıktı. İstanbul'a yakında kendisini karşılamaya gelen kentin önde gelen soylularıyla ittifak kurup imparatorluk ilanı için taç giyme törenleri için planlar hazırlandı. Kente vardığında Phokas'ın damadı Priscusun komuta ettiği imparatorluk muhafızları Excubitorlar da kendisinin yanına geçti. Ciddi bir direnmeyle karşılaşmaksızın şehre giren Herakleios, Phokas'ı kendi elleriyle öldürdü.
Sasanilerle savaş
Herakleios tahta çıktığında imparatorluk güç bir durumdaydı. Phokas'ın,isyanı başlattığı Tuna boyundan orduyu çekmesi ülkeyi Avar işgaline açık hale getirmişti. İran'da Behram Çubin'den tahtını Mavrikios sayesinde geri alan II. Hüsrev, onun öldürülmesini Roma ile savaş nedeni saydı. Kendi sarayında Mavrikios'un oğlu Theodosius olduğunu iddia ettiği bir adam vardı ve onun Roma İmparatoru olarak kabul edilmesini istiyordu. Sasaniler zaten Phokas'ın imparatorluğu sırasında Mezopotamya'yı almışlar ve Herakleios'un isyanı sırasında da Suriye'ye girmişlerdi. Herakleios barış önerisinde bulundu ama Hüsrev onu Mavrikios'un tahtına haksız yere geçmiş biri saydığından buna yanaşmadı. Herakleios'un ilk askeri harekatları felaketle bitince Sasaniler hızla Batıya ilerledi. 613'te Şam'ı ve 614'te Yahudilerin işbirliğiyle Kudüs'ü ardından Mısır'ı ele geçirdiler. Kudüs'teki Kutsal Kabir Kilisesi'ni yıktılar ve Hristiyanlar için çok önemli olan Kutsal Haç'ı götürdüler.
İstanbul Boğazı kıyısına kadar ilerleyip Kadikoy'u (Kalkhedon'u) aldılar. Avarlarla da ittifak kurdular. Durum öyle umutsuzdu ki İmparator başkenti İstanbul'dan Kartaca'ya taşımayı bile düşündü, ama patrik tarafından caydırıldı. Doğuda kaldı ve Doğu Roma ordusunu yeniden düzenlemeye girişti.
İmparatorluğun eski asker ve sivil idareyi ayıran yörel idaresini değiştirerek (sadece Ravenna ve Kartaca (Afrika'da) uygulanan Eksarhlık sistemine benzeyen yerel sistemi) Thema yörel idare sistemi adıyla kabul etti. Thema sistemi hem askerî hem sivil güçleri olan bir vali ile idare edilen, Osmanlılardaki timar sistemine benzeyen, toprağın gelirinin askerlere bırakıldığı bir kolordu çıkartan bir geniş bir yörel çevreydi.
Ordusunu bu biçimde düzenledikten sonra Herakleios 621'de ordusunun başına geçip sefere çıktı. I. Theodosius'dan sonra hiçbir imparator ordunun başında sefere çıkmamıştı. Anadolu'ya geçti ve Sasani ülkesine doğru ilerleemeye başladı. Yıllar süren bu sefer sırasında İstanbul'u 626'da Avarlar kuşattılar. O esnada Sasaniler de İstanbul Boğazına kadar ilerlediler ama karşıya geçip Avarlara yardım etme girişimleri Roma donanmasının başarısı sayesinde sonuçsuz kaldı. O sırada Avarlar Dalmaçya'ya saldıran Hırvatlarla savaşmak üzere geri çekildiler.
Bu arada Herakleios da Sasanilerin düşmanları Kafkasya'yı işgal eden Batı Göktürk Kağanı Tong Yabgu ile bağlaşıklık kurdu. Sasani kralının başkomutanı Şahrbaraz'a kral Hüsrev'in ağzından kendisinin öldürülmesi buyruğu veren mektuplar yazıp bunların komutanın eline geçmesini sağlayarak Şahrbaraz'ın tarafsızlığını sağladılar.
Kendisini terk eden Hazarların desteğinden mahrum kalan (Doğu) Romalılar tek başlarına Rahzadh komutasındaki İranlıları 627'de Ninova Savaşında yendiler. Herakleios savaş meydanında şahsen Rahzadh ile teketek düelloya tutuştu, onu yenip öldürdü. Hüsrev yine de barışı reddediyordu. Bu nedenle (Doğu) Romalılar ilerlemeye devam etti. Başkent Tizpon (Ktesiphon)'a yaklaştıkları sırada Sasani soyluları Hüsrev'i öldürdüler. Yerine geçen oğlu II. Kavad barış isteğinde bulundu. Her iki imparatorluk arasında Fırat sınır olmak üzere barış yapıldı.
Muzaffer Herakleios, kendisine İranlıların Krallar Kralı ünvanını aldı ama 629 yılında Yunancada basitçe monark anlamına gelen Basileus unvanını benimsedi. Bundan sonra 8 asır boyunca imparatorlar Basileus ünvanını taşıyacaklardı. İmparatorluğun resmi dilini de Latince'den Yunanca'ya çevirdi. İmparatorluk resmen Roma adını taşımayı sürdürdü; ancak artık Rum biçiminde de söylenen bu ad her şeyden önce Yunan anlamına gelecekti.
630'da Herakleios, İran'dan geri alınan Kudüs'e de hac ziyaretinde bulundu. Ama bu yolculuktan kısa süre sonra hastalandı ve bir daha hiç ordusunun başında sefere çıkamadı.
Bu yıllarda İslam Peygamberi Muhammed, Arabistan'ın birliğini sağlamayı başarmıştı. Müslümanlarlar, 634'te Filistin ve Suriye'ye saldırdıklarında İmparator savaşa gidemeyecek kadar hastaydı. 636'da Yermuk Savaşında kalabalık Roma ordusu bozguna uğradı ve üç yıl içinde Suriye ve Filistin bu kez Araplara kaptırıldı. Herakleios öldüğünde Mısır'ın da büyük kısmı elden çıkmıştı.
Ailesi
5 Ekim 610'da ikinci kez ve Hagia Stephanos Kilisesinde taç giyen Herakleios, metresi Fabia ile evlendi ve ona Eudokia adını verdi. İmparatora, Epiphania adlı bir kız ve 641'de babasının ölümünden sonra 4 ay için tahta çıkan Konstantin adlı bir erkek evlat doğurduktan sonra 612 yılında öldü. İmparator ertesi yıl kardeşinin kızı Martina ile evlendi. Ancak bu dayı-yeğen evliliği hem halk hem Hristiyan kilisesi tarafından hoş karşılanmadı. Bu evlilikten doğan çocukların sayısı ve sırası bilinmiyor, ancak en az 10 çocukları olduğu ve bunlardan en az ikisinin engelli oldukları biliniyor. Bu durum yakın akraba evliliğine Tanrı'nın gazabı olarak görülmüştü. Yine de Martina, Herakleios'un iki oğlunun (Fabia'dan doğan III. Konstantin ve kendi oğlu Heraklonas) yönetimi zamanında askeri ve siyasal entrikaların merkezinde yer aldı. Martina'nın kötü ününe rağmen imparator onu seferlere yanında götürürdü. Herakleios ve büyük oğlu III. Konstantin öldükten sonra Heraklonas imparator oldu; Ama Valentinus adlı bir general ana-oğlu eski imparatoru öldürtmekle suçlayarak ayaklandı. Savaşı kazanan asiler Heraklonas'ın burnunu, Martina'nın dilini kestiler ve onları Rodos'a sürdüler.
Kaynakça
Dış kaynaklar
- Ostrogorsky, Georg (çev. Fikret Işıltan), (1999 5. Baskı) Bizans Devleti Tarihi, Ankara: Türkiye Tarih Kurumu ISBN 975-16-0348-X (Orijinal 1. Baskı: 1940) Bölüm: II.3.
- Gregory, Timothy E. (çev. Esra Ermert), (2008), Bizans Tarihi, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları ISBN 978-975-08-1507-2
- Norwich, John Julius (1988) (İngilizce). Byzantium: Early Centuries. Londra: Penguin. s. 283-311. ISBN 0-14-011447-5.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Phokas |
Bizans İmparatoru 610 - 641 |
Sonra gelen: III. Konstantin ve Heraklonas |