III. Mihail

III. Mikhail Μιχαήλ Γ΄

Bizans İmparatoru
Hüküm süresi	842 – 867
Önce gelen	Theofilos
Sonra gelen	I. Basileios

Eş(leri)	Eudokia Dekapolitissa Eudokia İngerina
Hanedan	Frigya hanedanı
Doğum	19 Ocak 840 Konstantinopolis
Ölüm	23/24 Eylul 867 Konstantinopolis

III. Mikhail (Yunanca: Μιχαήλ Γ΄, Mikhaēl III)(d. 19 Ocak 840 – ö. 23/24 Eylül) 867) 842- 867 döneminde Amorian (Phrygian) hanedanının üçüncü ve son üyesi olarak Bizans imparatoru olmuştur. Sonradan gelen ve saltanatı gasp eden Makedon Hanedanı taraflısı ve daha önceki hanedanı kötüleme hedeflisi tarihçiler tarafından "Sarhoş" (ὀ Μέθυσος) lakabı verilmiştir. Fakat günümüzdeki modern tarihçilerin araştırmaları, saltanatı sırasında olan gelişmelerin 9. yüzyılda ortaya çıkan Bizans'in yeniden güçlenmesine katkılarının hayati rolünü acıkça ortaya çıkarmıştır ve III. Mikhail'in isminin ve ününün çok daha pozitif görülmesine neden olmuştur.

Yaşamı

İmparatorluğun naiplikle idaresi ve siyasal gelişmeler

Mikhail, İmparator Theofilos ve karısı "Theodora"'nın en küçük oğluydu. Daha bebek iken 840'da babasına ortak imparator olarak tac giydirildi. Babası öldüğü zaman, daha 2 yaşında idi; 20 Ocak 820'de tek imparator olarak babasının yerine tahta geçirildi. Yaşı küçük iken imparatorluk, annesi Theodora, annesinin amcası Sergius Niketiates, annesinin kardeşi Bardas ve yüksek rütbeli saray bürokratı Theoktistos tarafından naiplerle idare edilmiştir. İmparatorluk naipler tarafından idare edilmekte iken Bizans idaresinde ve siyasetine büyük değişiklikler yapıldı. Bunların başında putseven siyasetin geri getirilmesi; Abbasilerle savaşlar ve Paulis mezhebi mensuplarına uygulanan büyük katliam gelir.

Babası döneminde "putkıranlık (ikonoklast)" görüşü ve politikaları çok sıkı olarak uygulanmıştı. Annesi Theodora ise şiddetli "putsever (ikonodul)" olarak bilinmekteydi ve Mikhail'in naiplerinin başında bulunan Theodora, koyu bir putkıran olarak tanınan Konstantinopolis Patriği "Gramerci VII. Ioannis" ile karşı karşıya kaldı. Önce bu konuyu ele almak hedefiyle Mart 843'de (Theofilos'un ölümünden 14 ay sonra) Konstantinopolis'te bir Konsey toplanması kararı verildi. Bu konseyin ajandası ve konseye katılan taşra Ortodoks Kilisesi hierarşisi üyeleri daha çok putseverlik taraftarı idiler. Ayasofya'da toplanan bu Konstantinopolis konseyinde, 767'de Yedinci Ekümenik Konseyi'nden 76 yıl sonra bu Ekumenik Konseyin putsevenler lehine kararları geri getirildi. Bu konsey kararlarını uygulaması gereken patrik "Gramerci VII. Ioannis" bunları kabul etmedi ve istifa etmeyi de reddetti. Sonunda Theodora ve naipler patriği zorla görevinden ayırdılar; yerine putseven olan I. Methodios Patrik olarak atandı. Önemli putkıranlık taraftarları (Theodora'nın ölmüş kocası Theofilos hariç) resmen aforoz ve telin edildiler. Böylece Frigyalılar Hanedanı'nın ortaya çıkarmış olduğu ikinci putkıran rejimi resmen sona ermiş olup Bizans tarihinin önemli bir sorunu (putseven-putkıran çekişmesi) putsevenlerin lehine sona erdi ve bundan sonra da putkıran yaklaşımlı herhangi bir imparator Bizans tahtına gelmedi.^[1]

Sınırlarda devamlı Abbasi Araplarla mücadeleler devam etti ve Bizanslıların Arap hücumlarını durdurma gayretlerin bazı başarılara rağmen genellikle etkin olmadı. Abbasiler Bizans kara ordularına karşı Suriye sınırında galip geldiler. Fakat Bizans donanması Arap donanmasına karşı koymaya başladı. Arap donanması Pamfilya ve Girit'de hücumlara devamla Bizans donanmasına ustun geldi. Ege Denizi ve Suriye-Lübnan kıyılarında (iki taraftan 300 kusur geminin katıldığı) büyük donanma savaşları yapıldı. 835'te 85 gemiden oluşan bir Bizans filosu Araplarla yaptığı bir deniz savaşında galip çıktı. 843'de naiplerden Theoctistos'un şahsi komutasında bir donanma seferi sonucu Bizanslılar kısa bir dönem için Girit'i ele geçirdiler; ama sonra adayı yine Araplara kaybettiler. 853'te bir büyük Bizans filosu Arapların deniz limanı ve donanma üssü olarak kullandıkları Nil Nehri ağzında bulunan Damietta adasına bir baskın yapıp şehri ve limanda bulunan gemileri yakıp tahrip ettiler.^[1]

Bu naiplik çağının bir utanılacak politikası ise Anadolu'da doğu sınırında yaşayan ve Ortodoks Hiristiyanlar tarafından telin edilen "Paulusçuluk" mezhebi mensupları üzerine büyük bir sefer düzenlenmesi idi. Putsevmeyen ikonoklast, vaftiz edilmeyi reddeden, şarap-ekmek ("eukharistí") vaftiz ayinini telin eden, İncil'in eski kısmı "Eski Ahit"'i ve "Yeni Ahid'de birçok yeni kısmını kabul etmeyen, organize kilise ve papazlarının önemini inkar eden "Paulusçuluk" mezhebi mensupları 200 yıldır Bizans sınırlarında yaşamaktaydılar. 842-843de çok koyu Hıristiyan ve naip olan imparatoriçe Thoodora bu mezhebe karşı şiddetli hücumlar başlattı. Önce Ortodoks Kilisesi bir beyanname yayarak bu mezhebe inananları gerçek Hıristiyan inanışa çağırdı ve inanışlarında ısrar eden "Paulusçuluk"'cuların öldürülmesinin caiz olduğunu açıkladı. Sonra Bizans'in doğu sınırına büyük bir ordu gönderildi. Birçok "Paulusçuluk" mezhebi mensubu daha tolerans gösteren İslam arazilerine, özellikle Malatya Emiri Omer bin Abdullah'a, kaçtılar. Ama kaçmayan çok büyük sayıda bu mezhebe bağlı oldukları iddia edilen kişiler bir Bizans pogromuna uğrayarak, (erkek, kadın, çocuk göz edilmeden 100.000 kadar kişi) asılarak, kesilerek, boğularak ve hatta çarmıha gerilerek öldürüldü. Modern İngiliz tarihçisi Norwich bu katliam hakkında şöyle demektedir:

Bizans İmparatorluğunda o zamana kadar bu şekilde bir dinsel cemaati tümünden kökünden temizlemek hedefiyle böyle bir politika uygulanmamıştı ve sonra da uygulanmamıştır. "Paulusçuluk"culara karşı hareket sadece merhametsiz bir barbarlık olarak kalmamış; bu politikayı çıkartan ve uygulatan İmparatoriçe Theodora'nın ismine ve hatırasına tarihte hiç silinemeyecek büyük bir kara leke sürmüştür.^[1]

Yeni liderleri olan Karbeas altında Paulusculuk mezhebi pogromundan kurtulanlar ve daha önce kaçanlar Abbasiler-Bizans sınırında modern Divriği civarında yerleşip orada "Tepherike" adlı bir kale ve şehir kurup yerleştiler.

III. Mikhail

III. Mikhail'in idareyi ele alması ve siyasi gelişmeler

İmparatorun yaşı büyüyüp idareyi ele alma yaşına yaklaştıkça etrafında bulunan saraylılar ona etki etme için sanki yarışa giriştiler. Mikhail amcası olan Bardas'ı çok sevip beğenmekteydi ve ona Caesar ünvanı verdi ve imparatorlukta ikinci önemli mevkiye geçirdi. Bardas rakibi olan Theoktistos'u mevkinden attırdı ve Kasım 855de Bardas'ın onu idam ettirme kararını Mikhail kabul etti. Bardas'in destegiyle 15 Mart 856'da III. Mikhail imparatorluk yetkilerinin hepsini yüklendi. Eski taht naipleri politik güç merkezlerinden uzaklaştırdı. Bu arada 657'da kendi annesini ve kızkardeşlerini de rahibe olarak manastırlara çekilmeye zorladı.

855-856 döneminde Bulgarlar ve Bizanslılar yeni bir savaşa giriştiler. Bizanslılar Trakya'nın Filibe (o zamanki Philippopolis şimdiki Plovdiv) civarını ve Karadeniz'deki Burgaz Körfezi etrafındaki liman şehirlerini ve bölgelerini tekrar ele geçirmeyi hedef almışlardı. Bulgarlar "Alaman Louis" komutasındaki Franklar ve Hırvatlardan oluşan ordularla uğraşmaktaydılar. İmparator ve Sezar Bardas komutasındaki Bizans orduları bu hedefleri ele geçirmeyi başardılar. Filibe (o zamanki Philippopolis şimdiki Plovdiv), Develtus, Ahyolu (o zamanki Ancialus şimdi Pomorie) ve Nişabur (o zamanki Mesembria şimdiki Nesebar) şehirlerini ve Zağara (o zamanki Zagora) bölgesi Bizanslılar eline geçti.

Bardas çeşitli içişleri reformları yaparak Bizans devletinin idaresini iyileştirmeye çalıştı. 856-863 döneminde doğu Anadolu sınırlarında Abbasiler'e karşı bir sıra çarpışmalar yapıldı ve Bizans kendine bağlı tampon ülkeleri güçlendirmeye önem verdi. 857'de Abbasilerinin Malatya Emirine karşı 50.000 kişilik bir Bizans ordusu gönderdi. 859'da III. Mikhail komutasındaki bir Bizans ordusu Samsat (o zamanki Samsota) kalesini kuşattı. 960'da III. Mikhail idaresinde bir Bizans ordusu yine Doğu Anadolu'da sefere çıktı. Ama bir denizden Boğaz'a ve İstanbul'a bir Kiev-Rus deniz filosu hücuma geçince bu seferi bırakmak zorunda kaldı. 860'daki seferde Bizans ordusu Abbasi Halifesi Mutevekil'in ordusu ile yaptığı "Dazimon Muharebesi"'nden yenik olarak çıktı. Fakat 863'de Mikhail'in amcası olan Petronas komutasındaki bir Bizans ordusu Malatya Emiri ile "Lalakon Muharebesi"'ne girişti. Bu muharebeden Bizanslılar galip çıktı ve Malatya Emiri bu muharebede hayatını kaybetti. Petronas için Konstantinopolis'de antik Roma şeklinde bir zafer geçidi yapıldı.

Bardas'ın ve Konstantinopolis Patriği Fotios desteği ile III. Mikhail başkentte bir sıra mimari ve kültürel gelişmelere neden oldu. Şehrin eskimiş ve harabeye dönmüş olan eski meydanları ve binaları restore edildi ve bu arada harabeye dönmüş eski manastırlar da tekrar açıldı. Magnaura Sarayı da yeniden reorganize edilerek Konstantinopolis Üniversitesi tekrar faaliyete açıldı.

Çok etkili bir kisi olan Fotios önceden rahip değildi. Ama sonradan papazlık için ant içip çok geçmeden 858'de imparatorluk idaresine karşı gelen Konstantinopolis Patriği İgnatius yerine Patrik olarak atandı. Bu kilise hiyerarşisi arasında büyük bir ikilik yarattı. 861'de İstanbul'da toplanan bir sinod meşru olarak Fotios'un Patrik olduğunu teyit etti. Buna rağmen eski Patrik İgnatios 863'de Roma'daki Papa I. Nikolas'a başvurdu ve Papa da Fotios'un gayrimeşru olarak Patriklik görevinde olduğunu ilan etti. Patriklik görevi ve kimin Bizans'ın bu en yüksek görevinde olduğu hakkındaki mücadeleler, Fotios'un Bizans'ın komşularına giriştiği misyonerlik girişimlerinin başarılı sonuçlar vermesi ile daha da karmaşık bir hal aldı.

Patrik Fotios desteğiyle Mikhail, Kiril ve Metodius adlı önemli keşiş misyonerleri Hazarlar'a gönderdi ve bu misyonerlerin hedefi Hazar Kağan'ı tesvikiyle Yahudilik dininin Hazarlar arasında yayılmasını önlemekti. Ama bu Kiril ve Metodius'un bu misyonu başarısız kaldı. 863'de ayni keşişler Tuna kuzeyine Büyük Moravya'daki Slavları Hristiyanliğa geçirmek hedefiyle bir misyoner seferine daha giriştiler. Kiril ve Metodius'un misyonerlik girişiminin en önemli sonucu bu keşişlerin Slav dillerini yazıya geçirmek için özel bir alfabe, Glagol Alfebesi, bulup uygulamaları oldu. Franklar ve Papa II. Nikolas Bulgarları Hristiyanlığa döndürüp onların kilisesini Roma'ya bağlamak için büyük bir misyoner hareketine geçmişlerdi. Özellikle Bulgar Çarı I. Boris'in Hristiyanliğa dönüp ülkesinin Hristiyan kilisesini Roma'ya bağlamasını önlemek için III. Mikhail ve Sezar Bardas komutasındaki ordular Bulgaristan'ı istilaya başladılar. 864'de bu savaşı sona erdiren barış anlaşmasının bir şartı olarak Boris'in Bizans Hristiyan dinsel uygulamalarını takip eden bir Hristiyanlığa dönüp yeniden vaftiz edilmesi idi.

Fakat III. Mikhail'in şahsi hayatında büyük sorunlar bulunmaktaydı. III. Mikhail'in "Evadakia Dekapolitissa" ile evliliği her iki tarafça sevgiden yoksundu ve hiç çocukları olmamıştı. İmparatorun çok sevdiği "Eudokia İngerina" adlı bir metresi bulunmaktaydı. Fakat III. Mikhail bu kadınla evlenmesinin büyük bir skandal doğuracağı hakkında saraylıların telkinlerine uyarak yeni bir evlilikten kaçınmaktaydı. III. Mikhail bu ilişkiyi skandalsız devam ettirmek için acayip bir çare buldu. İmparator'un çok yakın arkadaşı olarak onun gözüne giren; onun sefahat arkadaşı ve sırdaşı olan ve Saray Başkethüdası gibi büyük bir devlet ünvanı verilen Basileios adlı bir saraylı "Eudokia Ingeriana" ile evlendi. Mikhail Ingeriona olan ilişkisiini devam ettirdi. Basilieos'a da metres olarak bir manastırda rahibe iken oradan çıkarılan imparatorun kızkardeşi Thekla ile ilişki kurmasına Mikhail yardım etti.

Basilieos gittikçe Mikhail üzerindeki etkisini arttırdı. Nisan 866'de imparatoru Sezar Bardas'ın kendi aleyhinde bir komplo hazırladığına inandırmayı başardı. Bardas hemen bir suikaste maruz kaldı ve Bizans'ta herkes bunun hazırlayıcısı Basileios olduğuna inanmıştı. Etrafında hiç rakibi kalmayınca Basilieos imparatora kendini ortak imparator seçmesini ve kendini bir üvey evlat olarak seçmesini empoze etti. Basileous Mayıs 857'de ortak imparator olarak törenle tac giydi. Bu acayip gelişmeler belki (gerçekte III. Mikhail'in oğlu olduğu herkesçe bilinen) Eudokia Ingeria'nin oğlu Leo'nun III. Mikhail'e meşru olarak varisliğinin sağlanması hedefiyle ortaya çıktığı uygun bir açıklama olabilir.

Fakat bu gerçekten III. Mikhail'in hedefi ise, bu hedef istenilen yeri bulmadığı da gerçektir. Mikhail'in at yarışlarına özel merak sarmış ve bir başka gözde arkadaş bulmuştu. Basilieos, Bizans sarayı ve ülke idaresi uzerine olan iktidar gücünü kaybedeceğinden korkmaya basladı. 23/24 Eylül 867'de özel at yarışı için, yeni yapılmış olan sarayda bulunan imparator, Basileios ve Evdikiya'nın katıldığı bir yemek aleminden sonra sarhoş olarak kendi odasına geçti. Gecenin geç saatinde Basileios 7 kişilik bir grup başında Mikhail'in yatak odasını bastı. İmparatorun önce ellerini kestiler. Sonra da Basileios'un kuzeninin bir kılıç darbesi ile III. Mikhail'in hayatına son buldurdular. Yerine taşradan gelen bir köylü çocuk olan I. Basileous'a tam yetkili imparator olarak tac giydirildi.

Mikhail, imparatorluğu mali bakımdan çok güçlü hale getirmişti. Örneğin devlet gelirleri 850'de 3.3 milyon Bizans altına çıkmıştı. Buna rağmen Mikhail'in ölümünden hemen sonra ve sonraki yüzyıllardaki şöhreti çok fena bir imparator olarak; hiç idareden anlamayan bir hükümdar olarak ve genellikle şahsi hayatında da bir "sarhoş" olarak görünmekteydi. Zamanımızda tarihçiler III. Mihkail'in bu koyu şöhretini imparatorluğu gasp edip yeni bir hanedan kuran I. Basileous'un propagandası olarak ortaya çıktığına hemfikirdirler.^[1]

Ailesi

III. Mikhail ile karısı "Eudokia Dekapolitissa"'nın hiç çocukları olmamıştır. Fakat III. Mikhail'nin kendisine çok yakin ilişkili gözdesi olan "Eudokia İngerina" ile bir veya iki oğlu olduğu bilinmektedir:

IV Leo Akıllı, 86'6da III. Mikhail'den sonra imparator olmuştur.
"I. Stephen", Konstantinopolis Ortodoks Hristiyan Patriği.

Dipnotları

1 2 3 4 Norwich, John Julius, (1991) Byzantium: The Apogee, Londra:Penguin ISBN 0-14-011448-3, (İngilizce) say.38

Dış kaynaklar

Ostrogorsky, Georg (çev. Fikret Işıltan), (1999 5. Baskı) Bizans Devleti Tarihi, Ankara: Türkiye Tarih Kurumu ISBN 975-16-0348-X (Orijinal 1. Baskı: 1940)
Gregory, Timothy E. (çev. Esra Ermert), (2008), Bizans Tarihi, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları ISBN 978-975-08-1507-2
Norwich, John Julius, (1991) Byzantium: The Apogee, Londra:Penguin ISBN 0-14-011448-3, say.53-88(İngilizce)
"Michael III" maddesi Kazhdan, Alexander (ed) (1991) The Oxford Dictionary of Byzantium - 3 Cilt New York: Oxford University Press . ISBN 0-19-504652-8 (İngilizce)
İngilizce Wikipedia "Michael III" maddesi : (İngilizce) (Erişme:20.11.2009)

Resmî unvanlar
Önce gelen: Theofilos	Bizans İmparatoru 842 –867	Sonra gelen: I. Basileios

Batı Roma ve Bizans imparatorları

Principatus dönemi MÖ 27-MS 235	Augustus Tiberius Caligula Claudius Neron Galba Otho Vitellius Vespasian Titus Domitian Nerva Trajan Hadrianus Antoninus Pius Marcus Aurelius ile Lucius Verus Commodus Pertinax Didius Julianus Septimius Severus Caracalla Geta Macrinus ile Diadumenianus Elagabalus Alexander Severus

Üçüncü Yüzyıl Krizi 235-284	Maximinus I Thrax I. Gordian ve II. Gordian Pupienus ve Balbinus III. Gordian Arap Philip Decius ile Herennius Etruscus Hostilian Trebonianus Gallus ile Volusianus Aemilianus Valerianus Gallienus ile Saloninus II. Claudius Quintillus Aurelian Tacitus Florianus Probus Carus Carinus Numerian

Dominatus dönemi 284-395	Diocletianus Maximian Konstantius Chlorus Galerius II. Severus Maxentius II. Maximinus Daia Licinius ile Valerius Valens ve Martinianus Büyük Konstantin II. Konstantin Konstans II. Konstantius ile Vetranio Magnentius Julianus Jovian I. Valentinianus Valens Gratianus II. Valentinianus Magnus Maximus Eugenius I. Theodosius

Batı Roma İmparatorluğu 395-476	Honorius III. Konstantius Joannes III. Valentinianus Petronius Maximus Avitus Majorian Libius Severus Anthemius Olybrius Glycerius Julius Nepos Romulus Augustus

Bizans İmparatorluğu 395-1204	Arcadius II. Theodosius Pulcheria Markianos I. Leo II. Leo Zeno Basiliscus I. Anastasios I. Justin I. Justinianos II. Justin II. Tiberius Konstantin Mavrikios Phokas Heraclius III. Konstantin Heraklonas II. Konstans Mezezius IV. Konstantin ve II. Justinianos Leontios III. Tiberius Philippikos II. Anastasios III. Theodosios III. Leo İsauryalı V. Konstantin Artabasdos IV. Leo Hazar VI. Konstantin İrini I. Nikeforos Stavrakios I. Mihail Rangabe V. Leo Ermeni II. Mihail Theofilos III. Mihail I. Basileios VI. Leon Aleksandros VII. Konstantin I. Romanos II. Romanos II. Nikeforos I. İoannis Çimiskes II. Basileios VIII. Konstantin Zoe III. Romanos IV. Mihail Paflagonyalı V. Mihail IX. Konstantin Monomakos Teodora VI. Mihail I. İsaakios Komnenos X. Konstantin IV. Romanos Diogenes VII. Mihail III. Nikeforos Botaneiates I. Aleksios Komnenos II. İoannis Komnenos I. Manuil Komnenos II. Aleksios Komnenos I. Andronikos Komnenos II. İsaakios Angelos III. Aleksios Angelos IV. Aleksios Angelos Nikolaos Kanabos V. Aleksios Dukas

İznik İmparatorluğu 1204-1261	Konstantin Laskaris I. Teodor Laskaris III. İoannis Vatacis II. Teodor Laskaris IV. İoannis Laskaris

Bizans İmparatorluğu 1261-1453	VIII. Mihail Paleologos II. Andronikos Paleologos IX. Mihail Paleologos III. Andronikos Paleologos V. İoannis Paleologos VI. İoannis Kantakuzinos Mateos Kantakuzinos IV. Andronikos Paleologos VII. İoannis Paleologos V. Andronikos Paleologos II. Manuil Paleologos VIII. İoannis Paleologos XI. Konstantin Paleologos

This article is issued from Vikipedi - version of the 5/24/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.